ကမၻာ့ရာဇ၀တ္ခုံရုံး မွ လုိင္ေဘးရီးယား သမၼတ ေဟာင္း ခ်ားလ္ေတလာ

-ၿမတ္စုိး-
၀၇-၁၄-၂၀၀၉

ဆီယာလီယြန္း ( Sierra Leone) မွာ မဲေပးေနစဥ္

နယ္သာလန္ႏုိင္ငံ သယ္ဟိတ္ ( The Hague) ၿမိဳ႕ရွိ ကမၻာ့အထူး ရာဇ၀တ္ခုံရုံးက လုိင္ေဘးရီးယား သမၼတ ေဟာင္း ခ်ားလ္ေတလာ ကုိ လူဦးေရ ၆ သန္းေက်ာ္ရွိတဲ့ ဆီယာလီယြန္း ( Sierra Leone) ႏုိင္ငံ အတြင္းၿဖစ္ပြား ခဲ့ေသာ ၿပည္တြင္းစစ္ ကာလအတြင္း လူသားမ်ားအေပၚ ရာဇ၀တ္ၿပစ္မႈက်ဴးလြန္ခဲ့မႈမ်ား၊ အၾကမ္းဖက္မႈမ်ား၊ အမ်ိဳးသမီးမ်ား အဓၶမ ၿပဳက်င့္ခံခဲ့ရမႈမ်ား၊ လူသတ္မႈမ်ား၊ ညဥ္းပန္ႏွိပ္စက္မႈမ်ား စတဲ့ အမႈမ်ား ေနာက္ကြယ္မွာ ပါ၀င္ပက္သက္ခဲ့မႈနဲ႔ တရားစြဲဆုိၿခင္းခံေနရၿပီး၊ ယင္းအမႈမ်ား အတြက္ ၾကားနာ စစ္ေဆးေနပါသည္။ မ်က္ၿမင္ သက္ေသ ၂၀၀ ေက်ာ္ ယင္းအမႈမ်ားမွာ အစစ္ေဆးခံ ၾကပါလိမ့္မယ္။

အသက္ ၆၁ ႏွစ္ရွိၿပီၿဖစ္တဲ့ ခ်ားေတလာ ဟာ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္ မွာ ႏုိင္ဂ်ီးရီးယားႏုိင္ငံမွာ အဖမ္းခံ ခဲ့ရတယ္။ အမႈ ကုိ ဆီယာလီယြန္း ( Sierra Leone) ႏုိင္ငံ ရွိ ကမၻာ့ကုလသမဂၢ အဖြဲ႔ က ဖြဲ႔စည္းေပး ခဲ့တဲ့ ကမၻာ့ တရားရုံးေတာ္မွာ စတင္ စစ္ေဆးၾကားနာခဲ့ေသာ္လည္း၊ လုံၿခံဳေရး အေၿခအေနမ်ား ေၾကာင့္ နယ္သာလန္ သယ္ဟိတ္ၿမဳိ႕ေတာ္ ရွိ ကမၻာ့အက်ဥ္းေထာင္ဆီ လႊဲေၿပာင္းၿခင္း ခံခဲ့ရတယ္။ တရားလုိမ်ားက လူသားေတြအေပၚ စစ္ရာဇ၀တ္မႈ က်ဴးလြန္ခဲ့မႈၿဖင့္ အမႈေပါင္း ၁၁ မႈ ကုိ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီလ မွ စတင္ၿပီး တရားစြဲဆုိ ထြက္ဆုိခဲ႔ၾကၿပီး၊ ၂၀၀၉ ခုႏွစ္ ေဖေဖၚ၀ါရီလမွာ ၿပီးဆုံးခဲ့တယ္။

မေန႔ကေတာ့ တရားခံ ဘက္က ပထမအၾကိမ္ သက္ေသထြက္ဆုိခ်က္ အၿဖစ္ သူကုိယ္တုိင္ ကမၻာ့ရာဇ၀တ္ ခုံရုံးမွာ ခုခံထြက္ဆုိခဲ့တယ္။ သူဟာ အာဏာမွ အနားယူ ၿဖဳတ္ခ်ခံခဲ့ရၿပီးေနာက္ ႏုိင္ဂ်ီးရီးယားႏုိင္ငံ သမၼတ Olusegun Obasanjo ထံမွာ ႏုိင္ငံေရးခုိလႈံခြင့္ ရယူခဲ့ေသာ္လည္း၊ ႏုိင္ငံတကာ လူ႔အခြင့္အေရး အဖြဲ႔ေတြ ၊ ေဒသတြင္းႏုိင္ငံေတြ ႏွင့္ ႏုိင္ငံတကာ အစုိးရေတြရဲ႕ ဖိအားေၾကာင့္ ကမၻာ့ ရာဇ၀တ္ခုံရုံးကုိ လႊဲအပ္ေပးၿခင္း ခံခဲ့ရပါတယ္။ ပထမဆုံး အၾကိမ္ အၿဖစ္ အာဖရိက တုိက္ရွိ ႏုိင္ငံ တစ္ႏုိင္ငံရဲ႕ ႏုိင္ငံေခါင္းေဆာင္ေဟာင္း တစ္ေယာက္ အေနနဲ႔ ကမၻာ့ ရာဇ၀တ္ခုံရုံးမွာ တရားစြဲဆုိၿခင္း ခံခဲ့ရေၾကာင္း သိရွိရပါသည္။

ကမၻာ့ရာဇ၀တ္ခုံရုံး မွ လုိင္ေဘးရီးယား သမၼတ ေဟာင္း ခ်ားလ္ေတလာ

လုိင္ေဘးရီးယားႏုိင္ငံမွာ လူဦးေရ ၃ သန္းေက်ာ္ေနထုိင္ၾကတယ္။ လုိင္ေဘးရီးယားမွာ သမၼတ အၿဖစ္ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ ခဲ့စဥ္ က သူဟာ လူသားေတြအေပၚ ရာဇ၀တ္မႈ က်ဴးလြန္ခဲ့တဲ့ ဆီယာလီယြန္း ( Sierra Leone) ႏုိင္ငံရွိ လက္နက္ကုိင္ သူပုန္ေတြကုိ စိန္ ႏွင့္ လက္နက္ေတြကုိ လဲလွယ္ခဲ့တယ္၊ အားေပးခဲ့တယ္ လုိ႔ လည္း စြပ္စြဲၿခင္းလည္းခံေနရတယ္။

အေနာက္ အာဖရိက တုိက္မွာ ရွိတဲ့ ဆီယာလီယြန္း ( Sierra Leone) ႏုိင္ငံ မွာ ၁၉၉၁ ခုႏွစ္ မတ္လ မွ ၂၀၀၂ ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီလ ထိ ၁၁ ႏွစ္ၾကာ ၿပည္တြင္းစစ္ၿဖစ္ပြားခဲ့ၿပီး၊ စုစုေပါင္း လူဦးေရ ရဲ႕ ၇၀ ရာခုိင္ႏွဳန္းဟာ အစာေရစာငတ္မြတ္မႈ၊ ဆင္းရဲမြဲေတမႈ ေအာက္မွာ ေနထုိင္ ေနၾကရတယ္။ ၿပည္တြင္းစစ္ ကာလအတြင္း လူေပါင္း ၅၀၀,၀၀၀ ေက်ာ္ေသဆုံးခဲ့ရၿပီး၊ လူဦးေရ ၂ သန္းေက်ာ္ ႏုိင္ငံ ကုိ စြန္႔ခြာကာ ေ႔ရႊေၿပာင္း ေနထုိင္ခဲ့ၾက ရေၾကာင္း သိရွိရပါသည္။ ၿပည္တြင္းစစ္ ကာလအတြင္း (Sierra Leone) ႏုိင္ငံ မွာ ေထာင္ေသာင္းခ်ီတဲ့ အၿပစ္မဲ့ ၿပည္သူမ်ား၊ ကေလးငယ္မ်ား ကုိ သူပုန္တပ္ဖြဲ႔ မ်ားက စစ္ထဲ အတင္းအဓၶမ ၀င္ခုိင္းၿပီး၊ အမိန္႔မနာခံသူေတြ၊ သံသယၿဖစ္သူေတြရဲ႕ လက္ေတြကုိ ၿဖတ္ပစ္ၾကလုိ႔ ဆီယာလီယြန္း (Sierra Leone) ႏုိင္ငံ မွာ လူငယ္ေတာ္ေတာ္ မ်ားမ်ား လက္ မ်ား မရွိၾကေတာ့ပါဘူး။ ဆီယာလီယြန္း ( Sierra Leone) ႏုိင္ငံ မွာ လူငယ္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ဟာ ၿပည္တြင္းစစ္ရဲ႕ သားေကာင္ေတြၿဖစ္ခဲ့ၾကရတယ္။

ကမၻာေပၚမွာရွိတဲ့ အာဏာရွင္ေတြ၊ ရာဇ၀တ္ၿပစ္မႈက်ဴးလြန္သူ အာဏာပုိင္ ေတြဟာ မိမိတုိ႔ အာဏာရရွိစဥ္မွာ လူသားေတြအေပၚ ရာဇ၀တ္က်ဴးလြန္မႈ၊ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္ခဲ့ၾကလွ်င္၊ အာဏာ က်ဆင္း တဲ့အခ်ိန္၊ အာဏာ မရွိေတာ့တဲ့ အခ်ိန္မွာ မိမိတုိ႔ က်ဴးလြန္ခဲ့တဲ့ ၿပစ္မႈေတြကုိ တရားမွ်တစြာ ရင္ဆုိင္ၾကရလိမ့္မယ္ဆုိတာ ကမၻာ့ အထူး ရာဇ၀တ္ခုံရုံးမွာ တရားစြဲဆုိၿခင္း ခံေနရတဲ့ လုိင္ေဘးရီးယား သမၼတ ေဟာင္း ခ်ားလ္ေတလာရဲ႕ ၿဖစ္ရပ္က သက္ေသၿပ ေနတယ္။

Ref: မိုးသီးဇြန္