ဒုတိယကမၻာစစ္မတိုင္မီက ပါလက္စတိုင္းအာရပ္မ်ားသေဘာထား
၁၉၂၀နဲ႕ ၁၉၂၉ ခုႏွစ္တို႕မွာ ဂ်ဴးေတြကို တိုက္ခိုက္တဲ့ အာရပ္အေရးအခင္းေတြ အခ်ိဳ႕ေသာအာရပ္ ျမိဳ႕ၾကီး ေတြမွာ ျဖစ္ပြားခဲ့ပါတယ္။ ဒီအေရးအခင္းကို ဦးေဆာင္သူမ်ားကေတာ့ ပါလက္စတိုင္း အာရပ္မ်ားပါပဲ။ သူတို႕ က ဂ်ဴးေတြကို က်ဴးေက်ာ္သူေတြလို႕ ယူဆၾကပါတယ္။ ေဂ်ရူဆလင္မွာရွိတဲ့ မြတ္စလင္ေတြရဲ႕ ဘာသာေရး အခြင့္အေရးေတြကို ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္ဖို႕ အာရပ္ျပည္ထဲ ေရာက္လာတယ္လို႕ တြက္ဆၾကပါတယ္။ ဒီ အေရးအခင္းေတြမွာ ဟီဘရြန္က ဂ်ဴးလူ႔အဖြဲ႕အစည္းရယ္၊ Zionist ေတြရယ္ အမ်ားအျပား လုပ္ၾကံသတ္ျဖတ္ ခံခဲ့ရပါတယ္။ ၁၉၃၆ က်ေတာ့ ဒီအေရးအခင္းေတြဟာ ေက်းလက္ေဒသေတြအထိ ျပန္႕ႏွံ႕သြားပါျပီ။
ဒီအေရးအခင္းေတြဟာ ျဗိတိန္ႏိုင္ငံရဲ႕ အာရပ္ေဒသကို ဂ်ဴးေတြ ေျပာင္းေရႊ႕ေနရာခ်မွဳ ေပၚလစီအေပၚမွာ မ်ားစြာသက္ေရာက္မွဳ ရွိခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္ဟာ ကမၻာစစ္အရိပ္အေယာင္ေတြလဲ သန္းေနခ်ိန္ျဖစ္ေလေတာ့ ျဗိတိသွ်တို႕အေနနဲ႕က ဂ်ဴးေတြရဲ႕ အက်ိဳးထက္ အာရပ္ေတြရဲ႕ဆႏၵကို ဦးစားေပးရမယ့္ အေနအထားျဖစ္ပါ တယ္။ ဒါေၾကာင့္လဲ ျဗိတိသွ်တို႕က ဂ်ဴးေတြရဲ႕ ေျပာင္းေရႊ႕ေနရာခ်ထားမွဳႏွဳန္းကို ေလွ်ာ့ခ်ခဲ့ပါတယ္။
ဒုတိယကမၻာစစ္ျပီးကာလ
ဒုတိယကမၻာစစ္ျပီးကာလေရာက္ေတာ့ ပါလက္စတိုင္းအာရပ္နယ္ေျမမွာ ဂ်ဴးအၾကမ္းဖက္အဖြဲ႕ေတြ၊ Irgun and the stern ဆိုတဲ့ ဂိုဏ္းေတြ ေပၚေပါက္လာပါတယ္။ ဒီအဖြဲ႕ေတြက ျမိဳ႕ျပတိုက္ပြဲ အသြင္သ႑ာန္ကို ယူ ျပီး၊ ျဗိတိသွ် mandatory အစိုးရကို တိုက္ရိုက္တိုက္ခိုက္မွဳေတြ ျပဳလာပါတယ္။ ဒီအဖြဲ႕ေတြရဲ႕ သူတို႕ကို အားေပးေထာက္ခံသူေတြက ပါလက္စတိုင္းနယ္ေျမကေန ျဗိတိသွ်ေတြကို ေမာင္းထုတ္ဖို႕နဲ႕ ဂ်ဴးႏိုင္ငံ တည္ ေထာင္မွဳကို ဆန္႕က်င္ႏိုင္ဖို႕ အၾကမ္းဖက္အသြင္ေဆာင္တဲ့ အဆံုးအျဖတ္တိုက္ပြဲေတြ ႏႊဲရမယ္လို႕ ယူဆခဲ့ ၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ သူတို႕ေတြ ထည့္မတြက္လိုက္တာ တခ်က္က သူတို႕ မေတာ္လွန္လဲ ျဗိတိသွ်ေတြက ထြက္ေတာ့မယ္ ဆိုတာပါပဲ။ ျဗိတိသွ်ေတြအေနနဲ႕ အိႏၵိယကို လြတ္လပ္ေရးေပးမယ္လို႕ ဆံုးျဖတ္ျပီးကတည္း က အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဒသကို ဆက္လက္ထိန္းခ်ဳပ္ထားဖို႕အတြက္ ျဗိတိသွ်အစိုးရမွာ မဟာဗ်ဴဟာက်တဲ့ အေၾကာင္းျပခ်က္ (strategic reason) မရွိေတာ့ပါဘူး။
ဒီလိုပါပဲ။ ျမန္မာႏိုင္ငံကို ျဗိတိသွ်သိမ္းခဲ့တာဟာလဲ ျမန္မာျပည္ရဲ႕ သယံဇာတဆိုတာထက္ တည္ေနရာ အေန အထားေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ ပင္လယ္ထြက္ေပါက္ရွိတဲ့ ႏိုင္ငံတခုပါ။ ဒါေၾကာင့္လဲ အိႏၵိယ လက္ေအာက္ခံ နယ္တနယ္အေနနဲ႕ပဲ သတ္မွတ္အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ၾကတာပါ။ ျမန္မာထဲက ျမိဳ႕ျပအုပ္ခ်ဳပ္ေရး ၀န္ထမ္းေတြကိုေတာင္ အိႏၵိယရဲ႕ အိုင္စီအက္စ္စာေမးပြဲ အဆင့္ေလာက္ပဲ ေျဖခို္င္းျပီး၊ အထက္မွာ အိႏိၵယ လူမ်ိဳးေတြနဲ႕ ျဗိတိသွ်လူမ်ိဳးေတြက ဦးေဆာင္အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ၾကတာပါ။ အိႏၵိယကို လက္လႊတ္ဖို႕ ဆံုးျဖတ္တဲ့အခါ မွာ ျမန္မာျပည္ဟာ ျဗိတိသွ်ေတြအတြက္ strategic interest မဟုတ္ေတာ့သလို၊ ဆက္လက္ခ်ဳပ္ကိုင္ထားဖို႕ strategic reason မရွိခဲ့ေတာ့ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္လဲ ဗိုလ္ခ်ဳပ္တို႕က ႏိုင္ငံေရးတိုက္ပြဲအသြင္နဲ႕ပဲ ဆက္တိုက္ခဲ့ ၾကတာပါ။ “ရရင္ရ၊ မရရင္ခ်” ဆိုေပမယ့္ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ျဗိတိသွ်တို႕အေနနဲ႕ ေပးဖို႕က အဆင္သင့္ရွိေနခဲ့ၾက ပါျပီ။ တခါတရံမွာ ရန္သူဘက္က အေျခအေနေပ်ာ့ေပ်ာင္းေနရင္ ႏိုင္ငံေရးတိုက္ပြဲအသြင္နဲ႕ပဲ ရည္မွန္းခ်က္ ေအာင္ျမင္ႏိုင္ပါတယ္။ ရန္သူဘက္က တင္းမာေနရင္ေတာ့ တိုက္ပြဲသ႑ာန္လဲ ျပင္းထန္တိက်ဖို႕လိုပါတယ္။ တင္းေနတဲ့ရန္သူကို စစ္ေရးစီမံခ်က္မလိုပဲ ႏိုင္ငံေရးတိုက္ပြဲပဲ လုပ္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ ရန္သူက ဂုပ္ခြစီးသြားမွာ အေသအခ်ာပါပဲ။
ဒီလိုနဲ႕ Middle East Bases ေတြကို ေတာင္အာရွနဲ႕ အေရွ႕ေတာင္အာရွက ျဗိတိသွ်ကိုလိုနီနယ္ေျမေတြ အ တြက္ ေပါင္းကူးတံတားသဖြယ္ သတ္မွတ္ခဲ့တဲ့ ျဗိတိသွ်အစိုးရဟာ ဒီနယ္ေျမေတြကို စြန္႕ခြာမယ္လဲ ဆံုးျဖတ္ လိုက္ေရာ၊ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဒသကို ထိန္းခ်ဳပ္ထားမွဳကို ရပ္စဲလိုက္ပါေတာ့တယ္။ ၁၉၄၇ ႏို၀င္ဘာ ေရာက္ေတာ့ UN resolution တခုထြက္လာတယ္။ အဲဒီမွာ ပါလက္စတိုင္းေတြကို ကိုယ္ပိုင္ႏိုင္ငံ တည္ ေထာင္ခြင့္ ျပဳထားေပမယ့္ ပါလက္စတိုင္းေတြက ဒါကိုျငင္းပယ္လိုက္တယ္။ တကယ္ေတာ့ ဒါဟာ ျပႆနာ ေတြအားလံုးရဲ႕ အစလို႕ပဲ ဆိုရပါေတာ့မယ္။ သူတို႕ ဒီလိုျငင္းပယ္လိုက္တာေၾကာင့္ ပါလက္စတိုင္းႏိုင္ငံ ျဖစ္ တည္ခဲ့ရမယ့္ နယ္ေျမေဒသေတြဟာ ေဂ်ာ္ဒန္ရဲ႕ အစိတ္အပိုင္းတခု ျဖစ္သြားခဲ့ပါတယ္။ အေရွ႕အလယ္ပိုင္း ေဒသမွာ အစၥေရးဆိုတဲ့ ဂ်ဴးႏိုင္ငံ ေပၚေပါက္လာေတာ့ အာရပ္အိမ္နီးခ်င္းေတြက လက္မခံခဲ့ၾကပါဘူး။ စစ္ပြဲ ေတြက အမ်ိဳးမ်ိဳးေပၚေပါက္လာခဲ့သလို၊ အီဂ်စ္နဲ႕ ေဂ်ာ္ဒန္စစ္တပ္ေတြက အားေပးေထာက္ခံတဲ့ fidayin လို႕ ေခၚတဲ့ အဖြဲ႕တဖြဲ႕က အစပ်ိဳးေပၚထြက္လာခဲ့ပါတယ္။ ဒီအဖြဲ႕ဟာ ေနာင္ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာအၾကာ ၁၉၇၀၊ ၁၉၈၀ ကာလေတြမွာ ေပၚေပါက္လာမယ့္ အၾကမ္းဖက္မွဳေတြရဲ႕ ေရွ႕ေျပးတခုပါပဲ။
ေျခာက္ရက္ၾကာစစ္ပြဲေနာက္ပိုင္းကာလ
၁၉၆၇ ခုႏွစ္မွာ အာရပ္-အစၥေရး ေျခာက္ရက္ၾကာစစ္ပြဲျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီစစ္ပြဲရဲ႕ အဆံုးသတ္အေျဖကေတာ့ အစၥေရးတို႕ အႏိုင္ရခဲ့တယ္။ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဒသမွာေတာ့ ဒီကိစၥရပ္ဟာ အလြန္အေရးၾကီးတဲ့ မဟာ ဗ်ဴဟာ အေျပာင္းအလဲတရပ္ပါပဲ။ ဒီစစ္ပြဲမတိုင္ခင္က ႏိုင္ငံနယ္ေျမေသးေကြးလြန္းတဲ့ အစၥေရးႏိုင္ငံကို ေရရွည္တည္တံ့ခိုင္ျမဲမွာ မဟုတ္ပါဘူးလို႕ အာရပ္တို႕က ေလွ်ာ့တြက္ခဲ့ၾကတယ္။ ဒီစစ္ပြဲလဲျပီးေရာ၊ ပါလက္စတိုင္းႏိုင္ငံအျဖစ္ တည္ရွိခဲ့ရမယ့္ နယ္ေျမေဒသအားလံုးဟာ အစၥေရးထိန္းခ်ဳပ္မွဳေအာက္ကို ေရာက္ သြားခဲ့ပါျပီ။ အာရပ္တိုင္းျပည္ေတြကေတာ့ အစၥေရးနဲ႕ ဘယ္ေတာ့မွ ျငိမ္းခ်မ္းေရး မလုပ္ပါဘူးလို႕ ေၾကျငာခဲ့ ၾကတယ္။ ဒါေပမယ့္ စစ္ေရး၊ ႏိုင္ငံေရး ခ်ိန္ခြင္လွ်ာက အစၥေရးဘက္ကို အေလးသာသြားခဲ့ေနျပီ။ ဒါေၾကာင့္လဲ ဂ်ဴးလူမ်ိဳးမ်ားရဲ႕ အေျခစိုက္ေနထိုင္မွဳေတြကို အလ်င္အျမန္ျပဳလုပ္ပါေတာ့တယ္။ ဂ်ဴးလူမ်ိဳးေတြဟာ ေဂ်ရူ ဆလင္ျမိဳ႕ေတာ္ရဲ႕ ဆင္ေျခဖံုးေဒသေတြသာမက၊ ဂ်ဴးအေျခစိုက္နယ္ေျမေတြနဲ႕ ေ၀းကြာတဲ့ အာရပ္ျမိဳ႕ေတြ၊ ေက်းရြာေတြအထိ ပ်ံ႕ႏွံ႕ေရာက္ရွိသြားခဲ့ၾကပါတယ္။ အစၥေရး- ပါလက္စတိုင္းမီးပြားကေတာ့ ေတာ္ေတာ္ၾကီး သြားခဲ့ပါတယ္။ ျပႆနာမီးပြားရွည္ၾကာလာေလေလ၊ ေျဖရွင္းႏိုင္မယ့္ နည္းလမ္းေတြဟာ ခက္ခဲရွဳပ္ေထြး လာ ေလေလပါပဲ။
Fatah နဲ႕ PLO
၁၉၆၀ အေစာပိုင္းႏွစ္မ်ားမွာ ကိုင္ရိုမွာ ပညာသင္ၾကားေနၾကတဲ့ ပါလက္စတိုင္းလူမ်ိဳးတခ်ိဳ႕ဟာ Fatah ဆိုတဲ့ အုပ္စုတခုကို ဖြဲ႕စည္းခဲ့ၾကတယ္။ ဒီအထဲမွာ ပါ၀င္ခဲ့တဲ့ ထင္ရွားသူတေယာက္ကေတာ့ ေနာင္တခ်ိန္ ပါလက္ စတိုင္း ေခါင္းေဆာင္တဦးျဖစ္လာမယ့္ ရာဇာအာရဖတ္ပါ။ သိပ္မၾကာခင္မွာပဲ ၁၉၆၄ ခုမွာ Palestine Liber-ation Organization (PLO) လို႕ေခၚတဲ့ အဖြဲ႕တခုကလဲ ေပၚေပါက္လာပါတယ္။ ဒီအဖြဲ႕ကို ျပန္႕က်ဲေနတဲ့ ပါလက္စတိုင္းအဖြဲ႕ေတြအၾကား ညီညြတ္မွဳတည္ေဆာက္ျပီး၊ တိုက္ပြဲ၀င္ႏိုင္ဖို႕ဆိုတဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္နဲ႕ အာရပ္ ႏိုင္ငံမ်ားက ၾကိဳးကိုင္ဖြဲ႕စည္းေပးခဲ့ပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးတခုမွာပဲျဖစ္ျဖစ္၊ လြတ္ေျမာက္ေရး လွဳပ္ရွားမွဳတခု မွာပဲျဖစ္ျဖစ္၊ အဖြဲ႕ေတြ ပ်ံ႕က်ဲေနလို႕ကေတာ့ ရန္သူက အခ်ိန္မေရြးေခ်မွဳန္းသြားႏိုင္ပါတယ္။ မေခ်မွဳန္းရင္ ေတာင္ ရန္သူက အေလးထားျပီး စာရင္းထဲ ထည့္မတြက္ပါဘူး။ တိုက္ပြဲ၀င္ မဟာဗ်ဴဟာ၊ နည္းဗ်ဴဟာေတြ အားလံုးကို strategic Doctrine တခုတည္းမွာပဲ အေျခတည္ခ်ႏိုင္ဖို႕အတြက္ တိုက္ပြဲ၀င္တပ္ေပါင္းစုၾကီးတခု လိုအပ္ပါတယ္။ ဒီလိုမရွိရင္ တေယာက္တေပါက္နဲ႕ ရန္သူကို ထိုးစစ္မဆင္ႏိုင္ပါဘူး။ ခံစစ္ကိုေတာင္ အတုန္း အရုန္းနဲ႕ ခံၾကရတဲ့ အေျခအေနျဖစ္သြားတတ္ပါတယ္။
ရာဇာအာရဖတ္တို႕ရဲ႕ Fatah အဖြဲ႕ဟာ အေျခအေနရဲ႕လိုအပ္ခ်က္နဲ႕အညီ ပီအယ္လ္အိုအဖြဲ႕မွာ ပူးေပါင္း ပါ၀င္ခဲ့ပါတယ္။ သူ႕အဖြဲ႕၊ ကိုယ့္အဖြဲ႕မခြဲျခားပဲ တပ္ေပါင္းစုပီအယ္လ္အိုရဲ႕ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြအားလံုး ကို တက္တက္ၾကြၾကြ လုပ္ေဆာင္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒီလိုလုပ္ေဆာင္တာကို တျခားအဖြဲ႕ေတြကလည္း သူတို႕ မိခင္အဖြဲ႕ေတြ နာမည္မထြက္မွာ စိုးရိမ္စိတ္နဲ႕ ၀ိုင္း၀န္းပိတ္ဆို႕ျခင္း မရွိခဲ့ပါဘူး။ ဦးေဆာင္ႏိုင္သူေတြက တက္ တက္ၾကြၾကြ ဦးေဆာင္လာတာကို တက္တက္ၾကြၾကြပဲ ပူးေပါင္းအေကာင္အထည္ေဖာ္ခဲ့ၾကပါတယ္။
အစကနဦး မဟာဗ်ဴဟာကေတာ့ West Bank နဲ႕ ဂါဇာကမ္းေျမာင္ေဒသမွာ လက္ကိုင္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရး လုပ္ဖို႕ ရည္ရြယ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီမဟာဗ်ဴဟာဟာ ျဖစ္ႏိုင္ေခ်မရွိတဲ့ မဟာဗ်ဴဟာပါ။ West Bank ဟာ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရးတရပ္ကို ဖန္တီးႏိုင္မယ့္ အေျခခံေဒသလိုအပ္ခ်က္နဲ႕ မကိုက္ညီပါဘူး။ ေတာေတာင္ေတြမရွိတဲ့အျပင္ ပုန္းခိုရာေနရာလဲ ရွားပါးလွပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လဲ ေဂ်ာ္ဒန္နဲ႕ လက္ဘႏြန္ နယ္ စပ္ေဒသေတြကို အေျချပဳျပီး လွဳပ္ရွားခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ပါလက္တိုင္းတပ္ေတြဟာ သူတို႕လံုး၀ ေမွ်ာ္ လင့္မထားခဲ့တဲ့ အစၥေရးရဲ႕ တံု႕ျပန္မွဳတခုကို ရင္ဆိုင္လိုက္ရပါတယ္။ ေဂ်ာ္ဒန္မွာ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ Black September ဆိုတဲ့ တိုက္ခိုက္မွဳၾကီးပါပဲ။ လက္ဘႏြန္မွာလဲ အလားတူ military confrontation ၾကီးတခု ထပ္ျဖစ္ခဲ့ပါေသးတယ္။
၁၉၇၃ ေရာက္ေတာ့ ပါလက္စတိုင္းတပ္ေတြရဲ႕ မဟာဗ်ဴဟာက လက္ဘႏြန္ေတာင္ပိုင္းမွာ အေျခစိုက္စခန္း တခု ခိုင္ခိုင္မာမာရွိဖို႕ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအတြက္လုပ္ေနရာက ပါလက္စတိုင္းတပ္ေတြဟာ လက္ဘႏြန္ျပည္တြင္း စစ္မွာ ပါ၀င္ရတဲ့အေနအထားကို ေရာက္ရွိသြားခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၈၂ လဲေရာက္ေရာ၊ အစၥေရးက လက္ဘႏြန္ကို ၀င္ေရာက္က်ဴးေက်ာ္ပါေတာ့တယ္။ ၂၀၀၀ ခုႏွစ္အထိ အစၥေရးတပ္ေတြဟာ လက္ဘႏြန္ေတာင္ပိုင္းကို security zone အျဖစ္ သတ္မွတ္ထိ္န္းခ်ဳပ္ခဲ့ၾကပါတယ္။
ဒီလိုအေျခအေနေတြမွာ ပါလက္စတိုင္းေတြဟာ ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ ကမၻာ့ေရးရာ အေျခအေနေတြနဲ႕၊ အေရွ႕ အလယ္ပိုင္းေဒသ ႏိုင္ငံမ်ားရဲ႕ မူ၀ါဒေတြအေပၚမွာ အေျခခံျပီး မဟာဗ်ဴဟာေပါင္းမ်ားစြာကို ေျပာင္းလဲ ခ်မွတ္ ခဲ့ၾကပါတယ္။ သံတမန္နည္းလမ္းမ်ားစြာကိုလဲ က်င့္သံုးႏိုင္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ၁၉၈၈ ေရာက္ေတာ့ ပါလက္စတိုင္း ႏိုင္ငံကို တရား၀င္ ေၾကျငာႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၈၉ မက္ဒရစ္ကြန္ဖရင့္ကေန စျပီး၊ ျငိမ္းခ်မ္းေရး ေတြ႕ဆံုေဆြး ေႏြးမွဳေတြ စတင္လာပါတယ္။
အဲဒီေနာက္ပိုင္းမွာ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဒသမွာ အၾကမ္းဖက္မွဳေတြအမ်ားအျပား ေပၚေပါက္လာခဲ့ပါတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ ပီအယ္လ္အိုက မဟုတ္ပါဘူး။ တျခားေသာ ေသးငယ္တဲ့ အုပ္စုကြဲေတြျဖစ္တဲ့ Abu Nidal ဆိုတဲ့ ဆီးရီးယားေထာက္ပံ့အဖြဲ႕နဲ႕ အီရန္လွ််ိဳ႕၀ွက္ေထာက္လွမ္းေရးအဖြဲ႕ေတြမွ ျဖစ္ပါတယ္။
Intifada
အစၥေရး၊ ပါလက္စတိုင္းျပႆနာအေၾကာင္းေျပာရင္ Intifada အေၾကာင္းကေတာ့ မပါမျဖစ္ပါပဲ။ ၁၉၈၇ ခု ကေန ၁၉၉၃ ခုႏွစ္အထိ ေျခာက္ႏွစ္ၾကာျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ ဒီပ႗ိပကၡေၾကာင့္ လူေပါင္းမ်ားစြာ အသက္ဆံုးရွံဳးခဲ့ရပါ တယ္။ အျဖစ္အပ်က္ကေတာ့ ရိုးရိုးေလးစတင္ခဲ့တာပါ။ ဒါေပမယ့္ ရင္ထဲမွာ မေက်နပ္မွဳ မီးစေတြရွိေနရင္ သာမန္အျဖစ္အပ်က္ေလးတခုဟာလဲ ၾကီးစြာေသာ ပ႗ိပကၡၾကီးေတြအတြက္ trigger ေတြပါပဲ။
၁၉၈၇ခုႏွစ္၊ ဒီဇင္ဘာလထဲမွာ ဂါဇာကမ္းေျမာင္ေဒသမွာ ယာဥ္တိုက္မွဳတခုျဖစ္ပြားခဲ့ပါတယ္။ ဒီျဖစ္ရပ္မွာ အစၥေရးကုန္တင္ကားေၾကာင့္ အာရပ္တခ်ိဳ႕ေသဆံုးခဲ့ရပါတယ္။ အဲဒီမွာ အစၥေရးတပ္ေတြကို ဆန္႕က်င္တဲ့ လူထုတိုက္ပြဲေတြ စတင္ေတာ့တာပါပဲ။ သပိတ္ေမွာက္မွဳေတြ အမ်ားအျပား ျဖစ္ပြားခဲ့ပါတယ္။ အစၥေရးတပ္ ေတြကို က်ဴးေက်ာ္သူေတြအေနနဲ႕ ဆန္႕က်င္တိုက္ခဲ့ၾကတယ္။ လက္နက္ေတြကေတာ့ ဗံုးေတြ၊ ေသနတ္ေတြ မဟုတ္ပါဘူး။ ေက်ာက္တံုးေတြျဖစ္ပါတယ္။ Molotov cocktail ေတြလဲ အပါအ၀င္ေပါ့။
Intifada ရဲ႕ ကနဦးနည္းဗ်ဴဟာေတြက လူထုအန္တုမွဳေတြပါ။ အခြန္ေငြမေပးတာ၊ အစၥေရးအာဏာပိုင္ေတြ နဲ႕ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မွဳ မျပဳလုပ္တာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္ပိုင္းက်ေတာ့ ႏွစ္ဘက္ပ႗ိပကၡေတြက ပိုမို ျပင္းထန္လာခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၉၀၊ ေအာက္တိုဘာမွာ Temple Mount လို႕နာမည္ၾကီးတဲ့ အေရးအခင္းတခု ျဖစ္ ပြားလာခဲ့ပါတယ္။ ေျခာက္ႏွစ္ၾကာ ဒီပ႗ိပကၡဟာ ဂ်ဴးေတြအၾကားမွာ political polarization ျဖစ္ေစခဲ့ျပီး၊ အစၥေရးစစ္တပ္ရဲ႕ စိတ္ဓာတ္ေရးရာကို မ်ားစြာဂယက္ရိုက္မွဳရွိခဲ့ပါတယ္။ အာရပ္ေတြဘက္က်ေတာ့ စီးပြား ေရး ဆံုးရွံဳးနစ္နာမွဳေတြ အမ်ားၾကီးျဖစ္ပြားခဲ့ျပီး၊ political radicalization ျဖစ္သြားေစခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္ပိုင္း ႏွစ္ေတြမွာက်ေတာ့ ပါလက္စတိုင္း အဖြဲ႕အစည္းတခုျဖစ္တဲ့ Hamas ဆိုတဲ့အဖြဲ႕ဟာ အစၥေရး- ပါလက္စတိုင္း ႏိုင္ငံေရးဇာတ္ခံုေပၚကို ေရာက္လာေတာ့တာပါပဲ။
Hamas
Hamas (Harakat al muqawamah al Islamiyah, “Islamic resistance movement”) ဆိုတဲ့ အဖြဲ႕ဟာ ပါလက္စတိုင္းက Muslim Brotherhood အဖြဲ႕ခြဲတခုျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအဖြဲ႕ဟာ အီဂ်စ္က Brotherhood အဖြဲ႕ လိုပဲ ဘာသာေရး၊ ယဥ္ေက်းမွဳ၊ လူမွဳေရးဆိုင္ရာေတြမွာ တက္ၾကြြစြာ ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ခဲ့တဲ့ အဖြဲ႕တခုပါ။ ဒီ အဖြဲ႕မွာ radicalization စျဖစ္လာတာကေတာ့ ၁၉၈၇-၈၈ ကာလေတြမွာပါ။ ဒါကလဲ တခ်ိဳ႕ေသာ အေၾကာင္း ရင္းေတြမွာ အေျခခံပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးပညာရွင္ Walter Laqueur ဆိုခဲ့သလိုပဲ ပထမတခ်က္ကေတာ့ မြတ္ စလင္အဖြဲ႕ေတြအားလံုးဆီမွာ ျဖစ္ပြားလာခဲ့တဲ့ general trend ပါ။ ေနာက္တခ်က္ကေတာ့ ဂါဇာကမ္းေျမာင္ ေဒသရဲ႕ စီးပြားေရး အေျခအေနေတြပါ။ တတိယတခ်က္ကေတာ့ အေတာ့္ကိုအေရးၾကီးပါတယ္။ Hamas နဲ႕ Fatah, PLO တို႕ၾကားက ျပိဳင္ဆိုင္မွဳေတြပါ။ တခါတရံမွာ ႏိုင္ငံေရးျပႆနာတခုကို ေျဖရွင္းေနဆဲမွာပဲ အဖြဲ႕ အစည္းေတြ အၾကားမွာ ျပိဳင္ဆိုင္မွဳေတြ ေပၚေပါက္လာတတ္ပါတယ္။ ဒီလိုျဖစ္လာတာဟာ လွဳပ္ရွားမွဳတခု အတြက္ အေတာ္ပဲ အႏၱရာယ္ၾကီးပါတယ္။ မူလရည္ရြယ္ခ်က္ေတြကေန ေသြဖည္သြားတတ္ျပီး၊ အမ်ိဳးသား လွဳပ္ရွားမွဳတခုလံုးကို ထိခိုက္သြားတတ္ပါတယ္။
Hamas အဖြဲ႕က ပါလက္စတိုင္းအေရးဟာ ဘာသာေရးဆိုင္ရာ religious obligation တခုျဖစ္တာေၾကာင့္၊ ျငိမ္းခ်မ္းစြာ ေျဖရွင္းနည္းနဲ႕ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာကြန္ဖရင့္ေတြ မလိုအပ္ဘူးလို႕ ဆိုပါတယ္။ သူတို႕က Jihad ကို strategic doctrine အျဖစ္ သတ္မွတ္လာၾကပါတယ္။ သူတို႕က မြတ္စလင္ Brotherhood ေတြလို nationalism ကို လံုး၀ကန္႕ကြက္ျခင္း မလုပ္ခဲ့ၾကေပမယ့္ တျခားအာရပ္ nationalism ေတြကိုေတာ့ ရုပ္၀တၳဳ ဆန္တယ္၊ secular ျဖစ္တယ္လို႕ ဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။ ပါလက္စတိုင္း အမ်ိဳးသား၀ါဒကေတာ့ Islamic ျဖစ္တယ္ လို႕ ေၾကျငာၾကပါတယ္။
တကယ္ေတာ့ Fatah, PLO နဲ႕ Hamas တို႕က ယွဥ္တြဲလုပ္ကိုင္ေနၾကတဲ့ အဖြဲ႕ေတြပါ။ ပါလက္စတိုင္း လြတ္ေျမာက္ေရးအတြက္ပါပဲ။ ဒါေပမယ့္ Hamas ဟာ ျပိဳင္ဆိုင္ဖို႕ ေျခလွမ္းကို စတာနဲ႕ တျပိဳင္တည္း ၁၉၈၇ အေစာပိုင္းကာလေတြမွာ anti- Fatah လက္ကမ္းစာေစာင္ေတြ စတင္ထုတ္ေ၀ပါေတာ့တယ္။ အဖြဲ႕အစည္း တခုဟာ အျခားအဖြဲ႕အစည္းတခုက လူေတြရဲ႕ ကိုယ္ေရးေနာက္ေၾကာင္းေတြကို မိတ္ေဆြလိုေ၀ဖန္တာ မဟုတ္ေတာ့ပဲ ပုဂိၢဳလ္ေရးစြပ္စြဲ တိုက္ခိုက္လာျပီဆိုရင္ ဒါဟာျပိဳင္ဆိုင္မွဳစလာတာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီ အေျခ အေနမ်ိဳးေတြဟာ ညီညြတ္ေရးကို ထိခိုက္တတ္ျပီး၊ တခါတရံမွာ ဆိုး၀ါးတဲ့ သက္ေရာက္မွဳေတြ ျဖစ္ေပၚ ေစႏိုင္ပါတယ္။ ပါလက္စတိုင္းေတြမွာလဲ ဒီအတိုင္းျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၉၄ ခုႏွစ္အတြင္း ဂါဇာမွာ ျဖစ္ခဲ့တဲ့ ဒီ ႏိုင္ငံေရး camps ႏွစ္ခုၾကားက followers ေတြရဲ႕ အခ်င္းခ်င္းတိုက္ခိုက္မွဳေၾကာင့္ ပါလက္စတိုင္း ဆယ့္ရွစ္ ေယာက္ ေသေၾကခဲ့ျပီး၊ အမ်ားအျပား ဒဏ္ရာရရွိခဲ့ပါတယ္။ ေခါင္းေဆာင္ေတြက ခ်က္ခ်င္းျငိမ္းခ်မ္းေရး ေစ့စပ္ခဲ့ၾကေပမယ့္ ဒီအနာေဟာင္းဟာ ခဏခဏ ျပန္လည္ထြက္ေပၚလာခဲ့ပါတယ္။ တျဖည္းျဖည္းနဲ႕ အဖြဲ႕ ႏွစ္ဖြဲ႕ အၾကား ျပိဳင္ဆိုင္မွဳေတြက တိုးျမင့္လာခဲ့ပါတယ္။
အဲဒီေနာက္ပိုင္း Hamas အဖြဲ႕ရဲ႕ တိုက္ခိုက္မွဳေတြ ေနရာအႏွံ႕မွာ အမ်ားအျပားျဖစ္ပြားခဲ့ပါတယ္။ တိုက္ခိုက္မွဳ ေတြက ပံုစံစံုပါပဲ။ ဓားနဲ႕ထိုးသတ္တာ၊ ပုဆိန္နဲ႕ ခုတ္သတ္တာ၊ အစၥေရးစစ္သားေတြကို ကားၾကံဳေခၚတင္ျပီး ကားေပၚမွာ အစေဖ်ာက္လိုက္တာ၊ ကားနဲ႕ တိုက္သတ္တာ စတဲ့ နည္းမ်ိဳးစံုပါပဲ။ ၁၉၉၃- ၉၄ ေနာက္ပိုင္းက် ေတာ့ suicide bombings ေတြက ေခတ္စားလာပါေတာ့တယ္။ ၁၉၉၅- ၉၆ ကာလေတြမွာ Hamas ေတြ အေပၚ အစၥေရးထိုးစစ္ေတြ ၾကီးထြားလာခဲ့သလို၊ ပီေအလို႕ေခၚတဲ့ Palestinian Authority) ေတြကလဲ အဖြဲ႕ ၀င္ေတြကို ဖမ္းဆီးထိန္းသိမ္းမွဳေတြျပဳလုပ္လာၾကပါတယ္။ ၂၀၀၀ ခုႏွစ္၊ ႏို၀င္ဘာလကစျပီး၊ Hamas အဖြဲ႕ရဲ႕ အဓိကပင္မ မဟာဗ်ဴဟာကေတာ့ စစ္ေရးအရအေရးပါတဲ့ ေနရာမ်ားကို တိုက္ခိုက္ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာ- ေဂ်ရုဆလင္၊ Tel Aviv, Hadera, Netanya စတဲ့ ေနရာမ်ိဳးေတြပါ။
နိဂံုး
အခု (၂၀၀၉) ႏွစ္သစ္ကို မေရာက္မီ (၂၀၀၈) ခုႏွစ္၊ ႏွစ္ကုန္ပိုင္းမွာပဲ အစၥေရးတပ္ေတြက Hamas အဖြဲ႕၀င္ ေတြကို ေခ်မွဳန္းေရးေတြ ျပဳလုပ္ေနၾကပါတယ္။ အခုဒီစာတမ္းဟာ အစၥေရး၊ ပါလက္စတိုင္း မည္သည့္ဘက္ ကိုမွ ဘက္လိုက္ေရးသားထားတာ၊ ေထာက္ခံအားေပးထားတာေတြ မရွိပါဘူး။ အစၥေရး- ပါလက္စတိုင္း ျပႆနာမီးပြားေတြ Hamas နဲ႕ Fatah, PLO အေၾကာင္းေတြရဲ႕ သမိုင္းေနာက္ခံ အျဖစ္အပ်က္ကိုသာ ဗဟု သုတအျဖစ္ တင္ျပထားျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။
09 January 2009
Posts
BBC News
VOA News
DVB News
RFA News
မဇၽၥိမ
ဧရာ၀တီ
ေန႔သစ္
သွ်မ္းသံေတာ္ဆင့္
ကရင္သတင္းစဥ္
ေကာင္းဝါ
ကခ်င္သတင္းစဥ္
ယေန႔ျမန္မာ
ကႏၱာရဝတီ တိုင္းမ္
ငုရင္ျပင္
႐ိုးမ (၃)
မိုးမခ
ဟစ္တိုင္
ဟံသာဝတီ
နိရဥၥရာ
ေခတ္လူငယ္
ၿမိဳ႕ေတာ္ပုသိမ္သတင္းစဥ္
ျမန္မာသတင္းရပ္ဝန္း
ရိုးရာေလး
Mandalay Gazette
People Media Voice
KIC News
BNI News
Burma Daily
Burma Digest
Burma Net
Kaladan
Network Media Group Rebound 88