၂၀၁၀ ေရြးေကာက္ပြဲသည္ ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရး၏ အေျဖမဟုတ္

ဇင္လင္း
၇ ဇန္န၀ါရီ ၂၀၁၀

၂၀၁၀ ခုႏွစ္ဆန္းေပၿပီ။ ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးျမင္ကြင္းကား အေမွာင္ဖုံးေနဆဲ။ “အာဃာတ ကင္းစင္ေသာ အေထြေထြ သဟဇာတ ျဖစ္ေရးမူ” ကို တာ၀န္ရွိ ႏိုင္ငံေခါင္းေဆာင္ အသီးသီး ေလးနက္စြာ ႏွလုံးမသြင္းသေရြ႕ အမ်ဳိးသား ျပန္လည္ သင့္ျမတ္ေရးႏွင့္ အလွမ္း ေ၀းေနေပဦးမည္။ တိုင္းျပည္လူထု ဆင္းရဲဒုကၡ ႏြံအတြင္းမွ လြတ္ေျမာက္ေရးလည္း ေမွ်ာ္တိုင္း ေ၀းေနၾကရဦးမည္။

၂၀၀၇ စက္တင္ဘာ ေရႊ၀ါေရာင္ေတာ္လွန္ေရးအား ေသြးေျမက်ေအာင္ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္၊ အၾကမ္းဖက္ ႏွိမ္နင္းျခင္း၏ အက်ဳိးဆက္အျဖစ္ နအဖ စစ္အုပ္စုသည္လည္း ႏိုင္ငံေရး အက်ဥ္းအက်ပ္ အတြင္း၌ ေခ်ာင္ပိတ္မိေနသည္။ (၁၄) ႏွစ္ၾကာ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္း တိတိက်က်မရွိဘဲ အခ်ိန္ဆြဲ က်င္းပခဲ့သည့္ ေညာင္ႏွစ္ပင္ အမ်ဳိးသား ညီလာခံကို တက္သုတ္႐ိုက္ နိဂုံးသတ္ကာ ဖြဲ႔စည္းပံု အေျခခံ ဥပေဒမူၾကမ္း (၂၀၀၈) ဆိုသည္ကို ထုတ္ျပန္ခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ နာဂစ္ မုန္တိုင္းဒဏ္ေၾကာင့္ ျပည္သူလူထု ဆင္းရဲ ဒုကၡေရာက္ေနခ်ိန္ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္ ေမလတြင္ ေသနတ္ျဖင့္ ၿခိမ္းေျခာက္၍ မည္ကာမတၱ လူထုဆႏၵ ခံယူပြဲျဖင့္ ေညာင္ႏွစ္ပင္ ဖြဲ႔စည္းပံု အေျခခံမူၾကမ္းကို မ်က္ႏွာေျပာင္တိုက္ အတည္ျပဳခဲ့သည္။ (၉၂) ရာခုိင္ႏႈန္းေက်ာ္ လူထုဆႏၵမဲ ေထာက္ခံမႈအရ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပုံကို အတည္ျပဳလိုက္ေၾကာင္း အရွက္ကင္းမဲ့စြာ ေၾကညာခဲ့သည္။ ဆက္လက္၍ ၂၀၁၀ ျပည့္ႏွစ္တြင္ လြတ္လပ္၍ တရားမွ်တသည့္ ေရြးေကာက္ပြဲ က်င္းပမည္ဟုလည္း အေျခအျမစ္မဲ့စြာ ေၾကညာခဲ့သည္။

သို႔ေသာ္ ၁၉၉၀ ျပည့္ႏွစ္ ပါတီစံုဒီမိုကေရစီေရြးေကာက္ပြဲတြင္ လူထုဆႏၵမဲ (၈၂) ရာခုိင္ႏႈန္း အႏိုင္ရရွိခဲ့သည့္ အမ်ဳိးသား ဒီမိုကေရစီ အဖြဲ႔ခ်ဳပ္ (အန္အယ္လ္ဒီ) က ပါလီမန္တြင္ စစ္ဗိုလ္ တမတ္သား အလိုအေလ်ာက္ ပါ၀င္မည့္ နအဖ၏ ၂၀၀၈ ေညာင္ႏွစ္ပင္ ဖြဲ႔စည္းပံု အေျခခံဥေပေဒသည္ ဒီမိုကေရစီ နည္းမက်သျဖင့္ ျပန္လည္ သုံးသပ္ ျပင္ဆင္ရန္ လိုသည္ဟု ၂၀၀၉ ခုႏွစ္ ဧၿပီလ (၂၉) ရက္ေန႔တြင္ ‘ေရႊဂံုတိုင္ေၾကညာစာတမ္း’ ၌ ေ၀ဖန္ ေထာက္ျပခဲ့သည္။ ထိုအခ်က္ကို နအဖက လက္ခံမွသာ၂၀၁၀ ေရြးေကာက္ပြဲကို ၀င္ေရာက္ ယွဥ္ၿပိဳင္ရန္ စဥ္းစားမည္ဟုလည္း ေတာင္းဆိုခဲ့သည္။ အန္အယ္လ္ဒီ၏ ‘ေရႊဂံုတုိင္ေၾကညာ စာတမ္း’ ကို ျပည္တြင္း ျပည္ပရွိ အတိုက္အခံ အင္အားစုမ်ားကလည္း သေဘာတူ ေထာက္ခံခဲ့ၾကသည္။ စင္စစ္ ယေန႔ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ႏိုင္ငံေရး ျပႆနာသည္ ေရြးေကာက္ပြဲက်င္းပ အေျဖထုတ္ယူရမည့္ အဆင့္အထိ မေရာက္ေသးေပ။ လက္ငင္း ရွာရမည့္အေျဖမွာ တိုင္းရင္းသား ျပည္သူလူထု အမ်ားစုႀကီးက သေဘာတူ လက္ခံႏိုင္မည့္ ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပုံ အေျခခံ ဥပေဒတရပ္ ေပၚထြန္းေရးျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္လည္း အန္အယ္လ္ဒီႏွင့္ တိုင္းရင္းသား ႏိုင္ငံေရး အင္အားစုမ်ားက ေရြးေကာက္ပြဲမက်င္းပမီ ႏိုင္ငံေရး ေတြ႔ဆုံေဆြးေႏြးပြဲမ်ား က်င္းပရန္ ေတာင္းဆို ေနၾကျခင္းျဖစ္သည္။

ေရြးေကာက္ပြဲဟု ဆိုလိုက္သည္ႏွင့္ ႏိုင္ငံသားတဦးခ်င္းစီ၏ ေရြးခ်ယ္ပိုင္ခြင့္ကို လမ္းဖြင့္ေပးသည့္ အစီအစဥ္ ျဖစ္သျဖင့္ ေကာင္းသည္ဟု ေယဘုယ် ဆိုၾကေသာ္လည္း လြတ္လပ္မွ်တသည့္ ေရြးေကာက္ပြဲလား၊ အတုအေယာင္ ေရြးေကာက္ပြဲလား၊ အေရာင္အေသြးစုံ ပါ၀င္ခြင့္ရွိသည့္ ေရြးေကာက္ပြဲလား၊ ႏိုင္ငံတကာ ေလ့လာ အကဲခတ္သမားမ်ား၏ ေရွ႕ေမွာက္၌ ျမင္သာထင္သာ က်င္းပသည့္ ေရြးေကာက္ပြဲလား၊ တံခါးပိတ္က်င္းပသည့္ ေရြးေကာက္ပြဲလား စသည္ျဖင့္ မဆန္းစစ္ဘဲ ‘ေကာင္းသည္’ ဟု မ်က္စိမွိတ္ မဆိုႏိုင္ေပ။ ဒီမိုကေရစီ ျဖစ္စဥ္တြင္ ‘ေရြးေကာက္ပြဲ’ သည္ ပဓာန က်ေသာ္လည္း၊ ျပည္သူလူထု၏ လိုအင္ဆႏၵကို အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေဆာင္ မေပးႏိုင္လွ်င္ ယင္းေရြးေကာက္ပြဲကား အခ်ည္းႏွီးသာ ျဖစ္လိမ့္မည္။

ျပည္သူလူထု၏ အေျခခံရပိုင္ခြင့္တို႔ကို အာမခံသည့္ ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပုံ အေျခခံဥပေဒ ဆိုသည္မွာ လူထု၏ အခြင့္အာဏာ (Mandate) ကို ရယူ က်င့္သုံးမည့္ အစိုးရႏွင့္ ျပည္သူလူထုတို႔ အၾကား သေဘာတူ ခ်ဳပ္ဆိုထားေသာ လူမႈ အခြင့္အေရးဆိုင္ရာ သေဘာတူစာခ်ဳပ္ (Social Contract) ျဖစ္သည္။ ယေန႔ (ႏိုင္ငံေတာ္၏ အခ်ဳပ္အျခာ အာဏာသည္ ႏိုင္ငံသားမ်ားထံမွ တိုက္႐ိုက္ ဆင္းသက္ေစရမည္) ဆိုေသာ အခ်က္ကို အစိုးရအာဏာ ရယူက်င့္သုံးေနသူမ်ားက နည္းအမ်ိဳးမ်ိဳးျဖင့္ ေမွးမွိန္ေအာင္ ျပဳလုပ္ထားၾကသည္။ ျမန္မာ စစ္အာဏာရွင္ တို႔ကမူ ႏိုင္ငံသားမ်ားက ပိုင္ဆိုင္သည့္ အခ်ဳပ္အျခာ အာဏာကို သူတို႔၏ ဘိုးဘြားမိဘပိုင္ ပစၥည္းသဖြယ္ ထင္ရာစိုင္း က်င့္သုံး ေနၾကသျဖင့္ ပို၍ဆိုးေပသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ၁၉၉၀ ေရြးေကာက္ပြဲရလဒ္ကို ပစ္ပယ္လ်က္ အာဏာ ဆက္သိမ္းထားသည္မွာ ျပည္သူလူထုႏွင့္ တကြ ဒီမိုကေရစီ က်င့္စဥ္ကို သေရာ္ေမာ္ကား လုပ္ျခင္းျဖစ္သည္။

စင္စစ္ ေရြးေကာက္ပြဲဆိုသည္မွာ ဒီမိုကေရစီက်င့္စဥ္၏ အစိတ္အပိုင္း ျဖစ္႐ုံမွ်မက လူ႔အခြင့္အေရးဆိုင္ရာ ရပိုင္ခြင့္လည္း ျဖစ္သည္။ ‘အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ လူ႔အခြင့္အေရး ေၾကညာစာတမ္း’ အပိုဒ္ (၂၁) တြင္ ယခုကဲ့သို႔ ေဖာ္ျပထားသည္။

(၁) လူတိုင္းသည္ မိမိတို႔ႏိုင္ငံ၏ အစိုးရဆိုင္ရာလုပ္ငန္းမ်ားတြင္ တိုက္႐ိုက္ျဖစ္ေစ၊ လြတ္လပ္စြာ ေရြးခ်ယ္ တင္ေျမႇာက္ထားေသာ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားမွ တဆင့္ျဖစ္ေစ ပါ၀င္ ေဆာင္ရြက္ရန္ အခြင့္အေရးရွိသည္။

(၂) လူတိုင္းသည္ မိမိတို႔ႏိုင္ငံ၏ အမ်ားျပည္သူဆိုင္ရာ ၀န္ေဆာင္မႈလုပ္ငန္းမ်ားကို ညီမွ်စြာ ရယူ ခံစားပိုင္ခြင့္ ရွိေစရမည္။

(၃) ျပည္သူအမ်ား၏ဆႏၵသည္ အစိုးရအာဏာပိုင္စိုးမႈ၏ အေျခခံအုတ္ျမစ္ ျဖစ္ေစရမည္။ ဤဆႏၵမ်ားကို ပုံမွန္အခ်ိန္ အပိုင္း အျခားအလိုက္ က်င္းပေသာ၊ ‘စစ္မွန္ေသာ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ား’ ျဖင့္ ေဖာ္ျပရမည္ျဖစ္ၿပီး ဤ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ားတြင္ လူတိုင္း မခြဲမျခား မဲေပးခြင့္ရွိ၍ လွ်ိဳ႕၀ွက္ မဲေပးစနစ္ျဖင့္ျဖစ္ေစ သို႔မဟုတ္ အလားတူ ညီမွ်ေသာ လြတ္လပ္သည့္ မဲဆႏၵေပးႏိုင္သည့္ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားျဖင့္ ျဖစ္ေစ က်င္းပေပးရမည္။

‘အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ လူ႔အခြင့္အေရးေၾကညာစာတမ္း’ သည္ လူ႔အခြင့္အေရး ဆိုင္ရာ စံျပဳ သတ္မွတ္ထားေသာ အေျခခံ ကတိ က၀တ္မ်ားလည္း ျဖစ္သည္။ ထို႔ျပင္ “ကုလသမဂၢ ႏိုင္ငံသား အခြင့္အေရးႏွင့္ ႏိုင္ငံေရး အခြင့္အေရးမ်ား ဆိုင္ရာ ႏိုင္ငံတကာ သေဘာတူညီခ်က္” (UN International Convenant on Civil and Political Rights - ICCPR) ၏ အပိုဒ္ (၂၅) တြင္လည္း ႏိုင္ငံသားတိုင္းအား ခြဲျခားကန္႔သတ္မႈ မရွိေစရဘဲ၊ ‘မဲေပးခြင့္ အခြင့္အေရးႏွင့္ အခြင့္အလမ္း’ ရွိေစရမည္ျဖစ္ၿပီး ‘ေရြးခ်ယ္ခံပိုင္ခြင့္’ လည္း ရွိေစရမည္ဟု ေဖာ္ျပထားသည္။

ဤေနရာ၌ ‘ဥေရာပလုံၿခံဳေရးႏွင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရး အဖြဲ႔’ (The Organization for Security and Co-operation in Europe – OSCE) ၏ သေဘာတူညီခ်က္ မွတ္တမ္းမ်ားအား ကိုးကားလ်က္ ေရြးေကာက္ပြဲ က်င့္၀တ္မ်ားႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ ႏိုင္ငံအမ်ား လိုက္နာရမည့္ အခ်က္အလက္ အႏွစ္ခ်ဳပ္ကို ေဖာ္ျပလိုသည္။

● သင့္ေလ်ာ္ေသာ ကာလအပိုင္းအျခားတြင္ လြတ္လပ္၍ တရားမွ်တေသာ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ား က်င္းပေပးရမည္။

● ဥပေဒျပဳလႊတ္ေတာ္တြင္ ကိုယ္စားလွယ္ေနရာအားလုံးကို လူထုအမ်ားစု၏ ဆႏၵမဲျဖင့္ ေရြးခ်ယ္ တင္ေျမႇာက္ရမည္။

● လူမ်ိဳး၊ အသားအေရာင္၊ ကိုးကြယ္မႈ၊ လိင္ အစရွိေသာ အေၾကာင္းျပခ်က္မ်ားျဖင့္ ခြဲျခား ဆက္ဆံ ခံရျခင္း မရွိေစဘဲ ႏိုင္ငံသားတိုင္း တန္းတူညီမွ် မဲေပးႏိုင္ခြင့္ႏွင့္ ေရြးခ်ယ္ခံပိုင္ခြင့္ အခြင့္အေရးမ်ား ရရွိရန္ အာမခံရမည္။

● ဆႏၵမဲမ်ားကို လွ်ိဳ႕၀ွက္စနစ္ျဖင့္ ေပးႏိုင္ေအာင္ စီမံ ေဆာင္ရြက္ေပးရမည္။

● ႐ိုးသားေျဖာင့္မတ္စြာ မဲေရတြက္၍ အစီရင္ခံတင္ျပရမည္။ ရလဒ္ကို အမ်ားျပည္သူသိရွိ ႏိုင္ရန္လည္း ေၾကညာ ေပးရမည္။

● အစိုးရအာဏာပိုင္မ်ား၊ တာ၀န္ရွိသူမ်ားက ႏိုင္ငံသားမ်ား၏ ေရြးခ်ယ္ခံပိုင္ခြင့္ကို ေလးစား အသိအမွတ္ ျပဳရမည္။

● ႏိုင္ငံေရးပါတီမ်ားတည္ေထာင္ခြင့္ကို ေလးစားအသိအမွတ္ျပဳ၍ ပါတီအားလုံးကို ဥပေဒေရွ႕ေမွာက္၌ တန္းတူ အခြင့္ အေရးမ်ား ေပးကာ ယွဥ္ၿပိဳင္ေစရမည္။ အာဏာပိုင္မ်ားက ပါတီအားလုံးကို မခြဲမျခား တန္းတူ ဆက္ဆံရမည္။

● ပါတီမ်ားအား လြတ္လပ္ပြင့္လင္းေသာ ၀န္းက်င္တြင္ ႏိုင္ငံေရး စည္း႐ုံးမႈမ်ား ေဆာင္ရြက္ခြင့္ ေပးရမည္။ ႏိုင္ငံေရး ပါတီမ်ား အေပၚ၌ျဖစ္ေစ၊ ကိုယ္စားလွယ္မ်ား အေပၚ၌ျဖစ္ေစ၊ မဲဆႏၵရွင္ ျပည္သူမ်ား အေပၚ၌ျဖစ္ေစ၊ အာဏာပိုင္မ်ားက မေလ်ာ္ မကန္ျပဳမႈ၊ ၿခိမ္းေျခာက္မႈ၊ အၾကမ္းဖက္မႈ၊ လက္စားေခ်မႈမ်ား ျပဳလုပ္မည္ကို ေၾကာက္ရြံ႕ေနရသည့္ အေျခအေနမ်ား မရွိေစရ။

● သတင္းမီဒီယာကို အကန္႔အသတ္မရွိ၊ ခြဲျခားမႈမရွိ၊ လြတ္လပ္စြာ တန္းတူ အသုံးျပဳခြင့္ ေပးရမည္။

● မဲအေရအတြက္ ျပည့္မီသည့္ အႏိုင္ရ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားအား သက္ဆိုင္သည့္ အခြင့္ အာဏာကို အပ္ႏွင္းရမည္။

● ႏိုင္ငံတကာ လူ႔အခြင့္အေရးဆိုင္ရာ သေဘာတူစာခ်ဳပ္စာတမ္းမ်ားတြင္ တိုင္းရင္းသား လူနည္းစု အုပ္စုမ်ားကို ကာကြယ္ ေစာင့္ေရွာက္ေရးႏွင့္ ထိုအုပ္စု၀င္ လူသားတိုင္းအား တန္းတူ ႏိုင္ငံေရး ရပိုင္ခြင့္မ်ား ေပးရန္ ေဖာ္ျပထားၿပီး ျဖစ္သည္။ ‘ကုလသမဂၢ၏ လူမ်ိဳးေရး ခြဲျခားဖိႏွိပ္မႈ ပုံသဏၭာန္အားလုံး ဖ်က္သိမ္း ဖယ္ရွားေရး ႏိုင္ငံတကာ သေဘာတူညီခ်က္’ (UN Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination) ႏွင့္ (OSCE) ၏ ‘၁၉၉၁ ခုႏွစ္ ႐ႈေထာင့္ဆိုင္ရာ ေမာ္စကို မွတ္တမ္းမ်ား’ (1991 Moscow Document on the Human Dimension) တြင္ တိုင္းရင္းသား လူနည္းစုမ်ားအား တန္းတူႏိုင္ငံေရး ရပိုင္ခြင့္မ်ား ေပးရန္ ေဖာ္ျပထားေၾကာင္း ေတြ႔ႏိုင္သည္။ ဆိုလိုသည္မွာ ေရြးေကာက္ပြဲသည္ လူ႔အခြင့္အေရး ဆိုင္ရာ ရပိုင္ခြင့္ျဖစ္သည့္ အေလ်ာက္ တိုင္းရင္းသား လူနည္းစုမ်ားအားလည္း တန္းတူ ႏိုင္ငံေရး ရပိုင္ခြင့္မ်ား ေပးရမည္။

● ေနာက္ထပ္ အေရးႀကီးေသာ ကိစၥတရပ္မွာ အစိုးရႏွင့္ ျပည္သူ႔ လုပ္ငန္းေဆာင္တာ မ်ားတြင္ ‘အမ်ိဳးသမီးမ်ား’ ပိုမိုတိုးတက္ ပါ၀င္ ေဆာင္ရြက္ခြင့္ ရရွိေရးျဖစ္သည္။ ‘အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ လူ႔အခြင့္အေရး ေၾကညာစာတမ္း’ ႏွင့္ အျခား ႏိုင္ငံတကာ စာခ်ဳပ္ စာတမ္းမ်ားတြင္ လူမ်ဳိး၊ အသားအေရာင္၊ ကိုးကြယ္မႈ၊ လိင္ အစရွိေသာ အေၾကာင္းျပခ်က္မ်ားျဖင့္ ခြဲျခား ဆက္ဆံခံရံျခင္း မရွိေစဘဲ ႏိုင္ငံသားတိုင္း တန္းတူညီမွ် မဲေပးႏိုင္ခြင့္ႏွင့္ ေရြးခ်ယ္ခံပိုင္ခြင့္ အခြင့္အေရးမ်ား ရရွိေစရမည္ဟု ေဖာ္ျပထားသည္။

ထိုကိစၥႏွင့္ ပတ္သက္၍ အေသးစိတ္ အခ်က္အလက္မ်ားကို ‘ကုလသမဂၢ အမ်ဳိးသမီးမ်ား ခြဲျခားဆက္ဆံခံရမႈ ပေပ်ာက္ေရးဆိုင္ရာ ႏိုင္ငံတကာ သေဘာတူညီခ်က္’ (UN Convention for the Elimination of Discrimination Against Women – CEDAW) ႏွင့္ (OSCE) ၏ ‘၁၉၉၁ ခုႏွစ္ ႐ႈေထာင့္ဆိုင္ရာ ေမာ္စကိုမွတ္တမ္းမ်ား’ (1991 Moscow Document on the Human Dimension) တြင္ ေတြ႔ႏိုင္သည္။

ဤသေဘာတူညီခ်က္ မွတ္တမ္းမ်ားအရ ‘ေရြးေကာက္ပြဲ’ သည္ ‘လူ႔အခြင့္အေရးဆိုင္ရာ ရပိုင္ခြင့္’ တြင္ အက်ဳံး၀င္သျဖင့္ ကုလသမဂၢ အဖြဲ႔၀င္ ႏိုင္ငံ အသီးသီးအေနျဖင့္ ‘ႏိုင္ငံတကာ စံခ်ိန္စံၫႊန္းမ်ား’ ကို လိုက္နာရန္ တာ၀န္ရွိသည္။ ‘ႏိုင္ငံတကာ စံခ်ိန္စံၫႊန္းမ်ား’ ၏ သေဘာသည္ က်ယ္ျပန္႔၍ ေယဘုယ်ဆန္ကာ ႏိုင္ငံအမ်ား လိုက္နာ အေကာင္အထည္ ေဖာ္ႏိုင္ေစမည့္ မူေဘာင္မ်ားဟု ဆိုႏိုင္သည္။ သက္ဆိုင္ရာ ႏိုင္ငံမ်ားအေနျဖင့္ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ား က်င္းပၾကရာတြင္ ထိုစံခ်ိန္ စံၫႊန္းမ်ားကို လိုက္နာ က်င့္ႀကံရန္ လိုအပ္ေပသည္။

ႏိုင္ငံမ်ားသည္ ယင္းေရြးေကာက္ပြဲ စံခ်ိန္မ်ားကို မည္၍မည္မွ် လိုက္နာၾကသနည္း ဆိုသည္ကို သိရွိႏိုင္ရန္ ေလ့လာ ေစာင့္ၾကည့္ သူမ်ား ထားရွိဖို႔လည္း လိုအပ္ျပန္သည္။ ၁၉၉၀ ခုႏွစ္က ‘ကိုပင္ေဟဂင္’ ၌ က်င္းပေသာ (The Organization for Security and Co-operation in Europe) OSCE ညီလာခံတြင္ ‘ေရြးေကာက္ပြဲ ေလ့လာ ေစာင့္ၾကည့္သူမ်ား’ ၏ အခန္းက႑ကို ထည့္သြင္း ေဖၚျပခဲ့သည္။ ႏိုင္ငံတကာ (သို႔မဟုတ္) ျပည္တြင္းမွ ‘ေရြးေကာက္ပြဲ ေလ့လာ ေစာင့္ၾကည့္သူမ်ား’ ရွိေနျခင္းအားျဖင့္ ေရြးေကာက္ပြဲ၏ လြတ္လပ္မႈ၊ တရားမွ်တမႈ ဆိုင္ရာ ယုံၾကည္ ကိုးစားႏိုင္မႈ အေျခအေန ႏႈန္းစံမ်ားကို ပိုမို ျမင့္မားေစမည္ျဖစ္သည္။ ေရြးေကာက္ပြဲ ေလ့လာ ေစာင့္ၾကည့္မႈ လုပ္ငန္းစဥ္သည္ လူ႔အခြင့္အေရး ကာကြယ္ ျမႇင့္တင္ျခင္းႏွင့္လည္း တိုက္႐ိုက္ ဆက္စပ္ ေနသည္။

ျပည္တြင္း၌ ေရြးေကာက္ပြဲေစာင့္ၾကည့္အဖြဲ႔မ်ား ရွိျခင္းအားျဖင့္ ဥပေဒ ခ်ဳိးေဖာက္မႈမ်ားကို ထိန္းေက်ာင္း ေပးႏိုင္၍ ေရြးေကာက္ပြဲ ရလဒ္အေပၚ လူထု၏ ယုံၾကည္အေလးထားမႈကို ရရွိေစသည္။ ေရြးေကာက္ပြဲတြင္ လူထု၏ ပူးေပါင္းပါ၀င္မႈကိုလည္း ပိုမိုအားေပးရာ ေရာက္သည္။ ၁၉၉၀ ေမ (၂၇) ေရြးေကာက္ပြဲတြင္ ‘အစိုးရ မဟုတ္ေသာ ေရြးေကာက္ပြဲ ေစာင့္ၾကည့္အဖြဲ႔’ မ်ဳိးကို ေစာင့္ၾကည့္ခြင့္ မျပဳခဲ့။ ထူးျခားခ်က္မွာ လူထုက စည္းလုံး ညီၫြတ္စြာ ေရြးေကာက္ပြဲ ေစာင့္ၾကည့္တာ၀န္ကို ယူခဲ့ၾကျခင္းျဖစ္သည္။ အျခား အေျခအေန တခုမွာ စစ္အာဏာရွင္ တို႔၏ ဥပေဒမဲ့ ဖိႏွိပ္မႈမ်ား အဆမတန္ မ်ားျခင္းမွာလည္း လူထု၏ ႏိုင္ငံေရး အသိႏွင့္ ဆုံးျဖတ္ခ်က္တို႔ကို ပိုမို ခိုင္မာျပတ္သား လာေစသည့္ အေၾကာင္းဟု ဆိုႏိုင္သည္။ ထိုအခ်က္ေၾကာင့္ပင္ လူထုက ေရြးေကာက္ပြဲ၌ မည္သူအား ဆႏၵမဲ ေပးရမည္ ဆိုျခင္းကို ေတြေ၀မႈ မရွိဘဲ ဆုံးျဖတ္ႏိုင္ခဲ့သည္။ အမ်ိဳးသား ဒီမိုကေရစီ အဖြဲ႔ခ်ဳပ္အား ပုံေအာ မဲထည့္ခဲ့ၾကသည္။

အထူးအေလးအနက္ ေျပာစရာကိစၥအခ်ိဳ႕ ရွိေသးသည္။ ႏိုင္ငံတကာ သေဘာတူ စာခ်ဳပ္မ်ားတြင္ ေအာက္ပါ အခ်က္တို႔ကို အထပ္ထပ္ အဖန္ဖန္ လိုက္နာရန္ တိုက္တြန္း ထားသည္ကို တည္ဆဲ အစိုးရမ်ားအေနျဖင့္ ေလးစားလိုက္နာ ေစာင့္ထိန္းၾကရမည့္ ၀တၱရားရွိသည္။

● ႏိုင္ငံေရးပါတီမ်ားတည္ေထာင္ခြင့္ကို ေလးစားအသိအမွတ္ျပဳ၍ ပါတီအားလုံးကို ဥပေဒေရွ႕ေမွာက္၌ တန္းတူ အခြင့္အေရးမ်ား ေပးကာ ယွဥ္ၿပိဳင္ေစရမည္။ အာဏာပိုင္မ်ားက ပါတီအားလုံးကို မခြဲမျခား တန္းတူ ဆက္ဆံရမည္။

● ပါတီမ်ားအား လြတ္လပ္ပြင့္လင္းေသာ ၀န္းက်င္တြင္ ႏိုင္ငံေရးစည္း႐ုံးမႈမ်ား ေဆာင္ရြက္ခြင့္ ေပးရမည္။ ႏိုင္ငံေရး ပါတီမ်ား အေပၚ၌ျဖစ္ေစ၊ ကိုယ္စားလွယ္မ်ား အေပၚ၌ျဖစ္ေစ၊ မဲဆႏၵရွင္ ျပည္သူမ်ား အေပၚ၌ျဖစ္ေစ၊ အာဏာပိုင္မ်ားက မေလ်ာ္မကန္ျပဳမႈ၊ ၿခိမ္းေျခာက္မႈ၊ အၾကမ္းဖက္မႈ၊ လက္စားေခ်မႈမ်ား ျပဳလုပ္မည္ကို ေၾကာက္ရြံ႕ ေနရသည့္ အေျခအေနမ်ား မရွိေစရ။

သို႔ေသာ္ ယင္းကတိက၀တ္တို႔ကို ျမန္မာစစ္အစိုးရက မသိက်ဳိးကြၽန္ျပဳလ်က္ ရွိေၾကာင္း သက္ေသ သာဓကမ်ား ေတြ႔ခဲ့ရၿပီး ေတြ႔ေနရဆဲ ျဖစ္သည္။ ၁၉၉၀ ျပည့္ႏွစ္ ေရြးေကာက္ပြဲကို ျပန္ၾကည့္လွ်င္လည္း စစ္အစိုးရက ေက်ာေထာက္ ေနာက္ခံ ေပးထားေသာ ‘တိုင္းရင္းသား စည္းလုံးညီၫြတ္ေရး ပါတီ (တစည)’ က ေငြေၾကး အင္အား ေတာင့္တင္းစြာျဖင့္ မဲႏိုင္ေရး အားထုတ္ခဲ့သည္။ တစညပါတီ၏ အဓိက အမွားမွာ မဆလ၏ ေငြေၾကးႏွင့္ ပစၥည္းပစၥယ အေျမာက္အျမားကို အေမြခံယူခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။ ထိုအေမြမ်ားသည္ ႏိုင္ငံပိုင္ ျပည္သူ႔ ဘ႑ာမ်ားျဖစ္သည္။ ယင္း ဘ႑ာေငြေၾကးတို႔ကို အသုံးျပဳ၍ ပါတီအမာခံမ်ား ေမြးျခင္း၊ ေကြၽးေမြး ဧည့္ခံပြဲမ်ားျဖင့္ မဲဆြယ္ ေဟာေျပာပြဲမ်ား ျပဳလုပ္ျခင္း၊ အတိုက္အခံ ပါတီေခါင္းေဆာင္မ်ားအား အပုပ္ခ်သည့္ စာရြက္ စာတမ္းမ်ား ျဖန္႔ေ၀ျခင္း အစရွိေသာ မ႐ိုးမေျဖာင့္၊ ဥပေဒႏွင့္ မညီသည့္ ႏိုင္ငံေရး လႈပ္ရွားမႈမ်ား ျပဳလုပ္ခဲ့ေၾကာင္း ေတြ႔ခဲ့ရသည္။ တစည၏ အဆိုးဆုံးအမွားမွာ အတိုက္အခံ ေခါင္းေဆာင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္အား ႏိုင္ငံေရးအပုပ္ခ်၊ ပုဂိၢဳလ္ေရး ထိုးႏွက္တိုက္ခိုက္မႈမ်ား ျပဳလုပ္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ရလဒ္မွာ လူထုက တစညပါတီကို ပိုမိုရြံရွာလာခဲ့ၿပီး ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္၏ အမ်ဳိးသား ဒီမိုကေရစီ အဖြဲ႔ခ်ဳပ္အေပၚ ပိုမို ေထာက္ခံလာခဲ့သည္။

ယခုလည္း နအဖစစ္အစိုးရသည္ ထို ‘ကရြတ္ကင္းေလွ်ာက္ အမွားသံသရာ’ အတြင္း ဆက္လက္ ေလွ်ာက္လွမ္းေနဆဲ ျဖစ္သည္။ ဒီပဲယင္း ႏိုင္ငံေရး လုပ္ႀကံမႈမွာ အလြန္ထင္ရွားသည္။ ႏိုင္ငံပိုင္ သတင္းစာႏွင့္ မီဒီယာမ်ားကို တဖက္သတ္ အလြဲသုံးစားျပဳလ်က္ အန္အယ္လ္ဒီႏွင့္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္အား ႏိုင္ငံေရးအပုပ္ခ်၊ ပုဂိၢဳလ္ေရး ထိုးႏွက္တိုက္ခိုက္မႈမ်ား ျပဳလုပ္ၿမဲ ျပဳလုပ္ေနသည္။ ထို႔ျပင္ နအဖသည္ ‘ေရြးေကာက္ပြဲဥပေဒ’ ႏွင့္ ‘ႏိုင္ငံေရးပါတီမ်ား မွတ္ပုံတင္ျခင္းဥပေဒ’ မ်ားကို မထုတ္ျပန္ေသးဘဲ လက္ေ၀ခံမ်ား၊ ႀကံ့ဖြံ႔ႏွင့္ တစည ကိုယ္စားျပဳသူမ်ားကို မဲဆြယ္လႈပ္ရွားမႈမ်ား လုပ္ခြင့္ ေပးထားျပန္သည္။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကိုမူ အမႈမရွိ အမႈရွာ ခ်ဳပ္ေႏွာင္ ထားဆဲရွိသည္။ ယင္းလုပ္ရပ္မ်ားသည္ ႏိုင္ငံတကာ လူ႔အခြင့္အေရး ဆိုင္ရာ ကတိက၀တ္မ်ားကို ေျဗာင္က်က် ခ်ိဳးေဖာက္ျခင္း ျဖစ္သည္။

ျပည္သူလူထု အထူးသတိျပဳ မွတ္သားသင့္သည့္အခ်က္မွာ န၀တ၏ ျပည္သူ႔ လႊတ္ေတာ္ ေရြးေကာက္ပြဲ ဥပေဒအမွတ္ (၁၄/ ၈၉) ကို ၁၉၈၉ ခုႏွစ္ ေမလ (၃၁) ရက္ေန႔တြင္ ျပ႒ာန္း ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ၁၉၉၀ ေမ (၂၇) ေရြးေကာက္ပြဲမတိုင္မီ (၁) ႏွစ္တိတိ ျဖစ္သည္။ ယင္းဥပမာအရ ဆိုလွ်င္ ၂၀၁၀ ခုႏွစ္အတြင္း ေရြးေကာက္ပြဲ က်င္းပေရး ကိစၥကို ဆက္လက္ ေဆာင္ရြက္ျခင္း မျပဳသင့္ေခ်။ ‘ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ ေရြးေကာက္ပြဲဥပေဒ’ ႏွင့္ ‘ႏိုင္ငံေရးပါတီမ်ား မွတ္ပုံတင္ျခင္းဥပေဒ’ မ်ားကို ယခုထိ မထုတ္ျပန္ေသးဘဲ ၂၀၁၀ တြင္ ေရြးေကာက္ပြဲ လုပ္မည္ဆိုပါက အတိုက္အခံပါတီမ်ားအား လုံေလာက္သည့္ ျပင္ဆင္ စည္း႐ုံးခ်ိန္ မေပးလိုေသာ သေဘာျဖစ္ေပမည္။ ထိုလုပ္ရပ္သည္ အထက္တြင္ ဆိုခဲ့သည့္အတိုင္း ႏိုင္ငံတကာ လူ႔အခြင့္အေရးဆိုင္ရာ ျပ႒ာန္းခ်က္မ်ားကို လိုက္နာရန္ ပ်က္ကြက္ျခင္း ျဖစ္သည္။ လက္ငင္း ျမန္မာ့ ႏိုင္ငံေရး ျပႆနာမွာ ဒီမိုကေရစီႏွင့္ လူ႔အခြင့္အေရးကို အာမခံမည့္ ဖြဲ႔စည္းပုံ ျဖစ္ေပၚေရးျဖစ္သည္။ သို႔မွသာ လူထုဆႏၵကို မွန္ကန္စြာ ကိုယ္စားျပဳမည့္ ျပည္သူ႔ လႊတ္ေတာ္ တရပ္ကို ထူေထာင္ႏိုင္မည္ ျဖစ္သည္။

လက္ရွိႏိုင္ငံေရးရာသီဥတုအေျခအေနမွာ ‘အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ လူ႔အခြင့္အေရး ေၾကညာစာတမ္း’၊ ‘အပိုဒ္၂၁’ ကို ေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္မည့္ အေနအထားမရွိ။ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပုံသည္ အဆိုပါ လူ႔အခြင့္အေရး ရပိုင္ခြင့္ႏွင့္ ဆန္႔က်င္ဘက္ အရပ္သို႔ ဦးတည္ေနသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ လူ႔အခြင့္အေရး ေၾကညာစာတမ္း ‘အပိုဒ္-၂၁’ ႏွင့္ ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ၂၀၀၈ ဖြဲ႔စည္းပုံကို ျပန္လည္ သုံးသပ္ ျပင္ဆင္ရမည္။ အတိုက္အခံ ပါတီမ်ားအပါအ၀င္ ႏိုင္ငံေရး ပါတီ အသီးသီးအား လုံေလာက္သည့္ ျပင္ဆင္ စည္း႐ုံးခ်ိန္ ေပးရမည္။ ပါတီမ်ားအား လြတ္လပ္ ပြင့္လင္းေသာ ၀န္းက်င္တြင္ ႏိုင္ငံေရး စည္း႐ုံးမႈမ်ား ေဆာင္ရြက္ခြင့္ေပးရမည္။ ႏိုင္ငံေရးပါတီမ်ား အေပၚ၌ျဖစ္ေစ၊ ကိုယ္စားလွယ္မ်ား အေပၚ၌ျဖစ္ေစ၊ မဲဆႏၵရွင္ ျပည္သူမ်ား အေပၚ၌ျဖစ္ေစ၊ အာဏာပိုင္မ်ားက မေလ်ာ္မကန္ျပဳမႈ၊ ၿခိမ္းေျခာက္မႈ၊ အၾကမ္းဖက္မႈ၊ လက္စားေခ်မႈမ်ား ျပဳလုပ္မည္ကို ေၾကာက္ရြံ႕ေနရသည့္ အေျခအေနမ်ား မရွိေစရ။ ယင္းသို႔ေသာ ႏိုင္ငံေရး ေရခံေျမခံမ်ိဳး ဖန္တီးၿပီးေနာက္မွ ေရြးေကာက္ပြဲဥပေဒ ထုတ္ျပန္ေပးရမည္။ ထို႔ေနာက္ အနည္းဆုံး တႏွစ္အခ်ိန္ေပးမွသာ လြတ္လပ္၍ တရားမွ်တေသာ ေရြးေကာက္ပြဲ ျဖစ္ႏိုင္စရာ ရွိသည္။ နိဂုံးခ်ဳပ္ရလွ်င္ ၂၀၁၀ တြင္ ေရြးေကာက္ပြဲ က်င္းပရန္မသင့္။ လက္ရွိ အေျခအေနႏွင့္ အခ်ိန္ကာလ ေအာက္တြင္ လူ႔အခြင့္အေရး အာမခံခ်က္ မရွိေသာ ၂၀၁၀ ေရြးေကာက္ပြဲကို တိုင္းရင္းသား ျပည္သူတရပ္လုံးက ေသြးစည္း ညီၫြတ္စြာ ၀ိုင္း၀န္း ဆန္႔က်င္ၾကရန္ တာ၀န္ရွိေပသည္။

ကိုးကား ။ ။
(၁) ပါတီစုံဒီမိုကေရစီ အေထြေထြေရြးေကာက္ပြဲမွတ္တမ္း - ျမန္မာ့အလင္း ေအာင္သန္း
(၂) ပါတီစုံဒီမိုကေရစီ အေထြေထြေရြးေကာက္ပြဲမွတ္တမ္း - ဦးခင္ေက်ာ္ဟန္ (ေရနံေခ်ာင္းၿမိဳ႕နယ္ အမွတ္ (၂) ျပည္သူ႔ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္)
(၃) ျပည္တြင္းေရြးေကာက္ပြဲမ်ား ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာေရးအတြက္ လက္စြဲ။ OSCE ၏ ဒီမိုကေရစီ အဖြဲ႔ အစည္းမ်ားႏွင့္ လူ႔အခြင့္အေရး ဆိုင္ရာ႐ုံး ODIHR မွ ထုတ္ေ၀ ျဖန္႔ခ်ီသည္။

Ref: ေခတ္ၿပိဳင္