လူ႔အခြင့္အေရး ေဟာေျပာလို႔ ေထာင္က်ခံရသူ

ကိုဝိုင္း
ဗုဒၶဟူးေန႔၊ ေအာက္တုိဘာလ ၁၉ ရက္ ၂၀၁၁

ခ်င္းမိုင္ (မဇၥ်ိမ) ။ ။ လူ႔အခြင့္အေရး ကာကြယ္ျမႇင့္တင္သူမ်ား ကြန္ယက္ (HRDP) Human Rights Defenders and Promoters network မွ အဖြဲ႔ဝင္ ဦးျမင့္လိႈင္ ေခၚ ဦးျမင့္ႏိုင္သည္ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ လူ႔အခြင့္အေရး ေၾကညာ စာတမ္းပါ အခ်က္ အလက္မ်ားကို အေျခခံကာ ျပည္သူလူထုသို႔ ေဟာေျပာျခင္းေၾကာင့္ အာဏာပိုင္မ်ား၏ ဝိုင္းဝန္း ႐ိုက္ႏွက္မႈခံခဲ့ရကာ ၂ဝဝ၇ ခုႏွစ္တြင္ ေထာင္ ရွစ္ႏွစ္က်ခဲ့သည္။

ဦးျမင့္ႏိုင္သည္ ဟသၤာတႏွင့္ ကေလးေထာင္တို႔တြင္ ေလးႏွစ္ေက်ာ္ေနခဲ့ ရၿပီးေနာက္ ေအာက္တိုဘာ ၁၂ ရက္ေန႔တြင္ လြတ္ၿငိမ္း ခ်မ္းသာခြင့္ျဖင့္ ကေလးေထာင္မွ ျပန္လည္ လြတ္ေျမာက္လာခဲ့သည္။

အသက္ ၄၅ ႏွစ္ေက်ာ္ၿပီျဖစ္သူ ဦးျမင့္ႏိုင္က ကေလးေထာင္မွ အျခား ႏုိင္ငံေရး အက်ဥ္းသား ၅ ဦးလည္း လြတ္ေျမာက္ လာၿပီး ၁၄ ဦး က်န္ေန ေသးသည္ဟု ဆိုသည္။ သူႏွင့္အတူ လြတ္ေျမာက္လာသူမ်ားမွာ ကိုေအးခ်ဳိ (ေပ်ာ္ဘြယ္-အန္အယ္ဒီ)၊ ကိုမင္းေအာင္ (ေတာင္ကုတ္- အန္အယ္ဒီ)၊ ဦးသိန္းလြင္ဦး (ရန္ကုန္)၊ ကိုမ်ဳိးႀကီး (ရန္ကုန္)၊ ေဘြထန္း (CNF) တို႔ ျဖစ္ၾကသည္။

အက်ဥ္းက်ခံေနရသည့္ HRDP အဖြဲ႔ဝင္ ၂၅ ဦးရွိေသးၿပီး လြိဳင္ေကာ္၊ ေက်ာက္ျဖဴ၊ ဘူးသီးေတာင္၊ ေမာင္းေတာ၊ ခႏၲီး၊ ကေလး၊ အင္းစိန္၊ ရမည္းသင္း၊ ေတာင္ၾကီး၊ ေရႊဘိုေထာင္မ်ားတြင္ ရွိေနသည္။ ဦးျမင့္ႏိုင္က သူက်ခဲ့ရသည့္ အမႈ ေနာက္ေၾကာင္း၊ ျဖတ္သန္းခဲ့ရသည့္ ေထာင္တြင္းျဖစ္စဥ္ တခ်ဳိ႕ကို မဇၥ်ိမက ေမးျမန္းထားသည္။

ေထာင္မက်ခင္ ေခါင္းကို အ႐ိုက္ခံခဲ့ရတယ္ ဆိုေတာ့ က်န္းမာေရး အေျခအေနကို ေျပာျပပါဦး ခင္ဗ်။

“ေခါင္းကေတာ့ မူးေနတာေပါ့ဗ်ာ။ ေဆးကုသမႈ စစ္ေဆးမႈေတြ လုပ္ရဦးမယ္ေလ။ ေထာင္ထဲမွာေနတာ ေလးႏွစ္ေက်ာ္ ငါးႏွစ္ထဲ ေရာက္ၿပီ။ မူးတာက မေပ်ာက္ဘူး။ ေဆးကုသမႈ အပိုင္းကလည္း အဆင္မေျပဘူး။ ေရာဂါနဲ႔ေဆးနဲ႔က မတည့္ဘူးျဖစ္ေနတယ္။”

“က်ေနာ္ ေဆး႐ံုကဆင္းဆင္းခ်င္း ဟသၤာတေထာင္။ ဟသၤာတေထာင္ကေန ကေလးေထာင္ကို ေရာက္တယ္။ က်ေနာ္က အာ႐ံုေၾကာ ထိထားတဲ့ အခါက်ေတာ့ ေခါင္းမူးေနတဲ့အခါမွာ ေဆးကုိ လိုခ်င္တဲ့ေဆး မေပးႏိုင္ဘူး။ အာနိသင္ မရွိတဲ့ ေဆးေတြ ျဖစ္ေနတယ္။ က်ေနာ္ ေလးႏွစ္လံုးလံုး အဲဒီေဆးေတြ ေသာက္ခဲ့တာ၊ က်ေနာ့္ ေရာဂါက မေပ်ာက္ဘူး။”

အ႐ိုက္ခံရတဲ့ ကိစၥေျပာပါဦး။

“ကိုျမင့္ေအး၊ ကိုေမာင္ေမာင္ေလး၊ က်ေနာ္ရယ္၊ ကိုတင္ေမာင္ဦးရယ္၊ ကိုေက်ာ္လြင္၊ က်န္တဲ့ လူငယ္ေတြနဲ႔ အုတ္ပံုရြာ ကိုသြားၿပီး လူ႔အခြင့္အေရး ေဟာေျပာပြဲ လုပ္တယ္။ လာတဲ့လူေတြကို လူ႔အခြင့္အေရး ေၾကညာစာတမ္းေတြ ေဝတယ္။”

ဟုတ္ကဲ့။ ဆက္ေျပာပါပါဦးခင္ဗ်ာ။

“အဲဒီမွာ ဟသၤာတၿမိဳ႕နယ္က ႀကံ႕ခိုင္ေရး အတြင္းေရးမႉး ညိဳဦး၊ ၿမိဳ႕နယ္စခန္းမႉး ထြန္းထြန္းဦး ပါတယ္။ စရဖ ပါတယ္။ လက္ရွိ ရွိေနတဲ့ မဝတ ဥကၠ႒ ေအာင္ႏိုင္ေက်ာ္ ပါတယ္။ အဲဒီလူေတြက ေစာင့္ၿပီး က်ေနာ္တို႔ ျပန္အထြက္မွာ ဝိုင္း႐ိုက္ တာ။”

ရက္စြဲနဲ႔ အခ်ိန္က ဘယ္ေလာက္လဲ။

“၁၈ ရက္ ေလးလ၊ ၂ဝဝ၇ခု။ အခ်ိန္က ေန႔ခင္း ၁၂ နာရီေက်ာ္။ ကိုျမင့္ေအးနဲ႔ ကိုေက်ာ္လြင္ကို တလုတ္ေထာ္ကို လႊတ္လိုက္တဲ့ အခ်ိန္မ်ဳိး ဆိုေတာ့ သူတို႔က လြတ္သြားတယ္။ က်ေနာ္ရယ္၊ ကိုေမာင္ေမာင္ေလးရယ္၊ တလုတ္ေထာ္ တိုက္နယ္ က ကိုေသာင္းစိန္ရယ္၊ သူက ဆိုင္ကယ္ ေမာင္းတဲ့လူ။ ဆိုင္ကယ္ ႏွစ္စီးနဲ႔။ ဟသၤတ ၿမိဳ႕နယ္ထဲက ၿမိဳ႕ကြင္းရြာက တေယာက္။ က်ေနာ္ရယ္ ကိုေမာင္ေမာင္ေလးရယ္က ဆိုင္ကယ္ေနာက္က လိုက္တာေပါ့။”

“အသင့္ေစာင့္ေနတဲ့ လူအုပ္ႀကီးက ျမင့္ႏိုင္ဆိုတာ အဲဒီေကာင္ ႐ိုက္ကြဆိုၿပီး ႐ိုက္တယ္။ ေလးဂြ ေတြနဲ႔လည္း ပစ္တယ္။ က်ေနာ္က ခုန္ဆင္းလိုက္တာ။ လယ္ကြင္းထဲ ျဖတ္ေျပးတာ။ ရဝတ ဥကၠ႒က ဦးတင္ထြန္း မဟုတ္ေတာ့ဘူး။ ဦးသန္းေအာင္ ျဖစ္သြားၿပီ။ ေနာက္ကေန ဝိုင္း႐ိုက္တာ။ က်ေနာ္မူးၿပီး လဲက်သြားတယ္။ လဲသြားတဲ့ အခ်ိန္မွာ ေလးဂြေတြနဲ႔ ပစ္တယ္။ တုတ္ေတြနဲ႔ ႐ိုက္တယ္။”

ဝိုင္း႐ိုက္တာ ဘယ္ႏွစ္ေယာက္ေလာက္ရွိလဲ။ ဘယ္ကလူေတြလဲ။

“လူအုပ္က ၂၀၀ ေလာက္ရွိတယ္။ ႐ိုက္တာေတာ့ ၁၄ ေယာက္ေလာက္။ အဲဒီ ၂၀၀ က ဟသၤာတ ၿမိဳ႕နယ္၊ ေလးမ်က္ႏွာ ၿမိဳ႕နယ္၊ ကညင္ငူ အုပ္စုက ႀကံ႕ခိုင္ေရး ေတြေပါ့။ အဲဒီမွာ လူ ၂၀၀ ေက်ာ္ေလာက္ တုတ္ေတြနဲ႔ ထိုင္ေနတယ္။ ထိုင္ေနပံု က်ေနာ္ ဓာတ္ပံု ႐ိုက္ထားတယ္။”

အဲဒီဓာတ္ပံုေတြကေရာ အခုဘယ္ေရာက္သြားၿပီလဲ။

“အဲဒီကင္မရာေရာ၊ နာရီ၊ ပိုက္ဆံ ၇၀,၀၀၀ ရယ္၊ ဆိုနီ အသံဖမ္းစက္ရယ္။ သူတို႔ဆီ ပါသြားတယ္။ ရဝတ ဦးသန္းေအာင္ အပါအဝင္ ႐ိုက္တဲ့ ၂၆ ေယာက္ကို အမည္တပ္ၿပီး က်ေနာ္ တရားစြဲတယ္။”

ဦးေမာင္ေမာင္ေလးက ဘယ္လိုျဖစ္သြားလဲ။ ဘယ္ေဆး႐ံုကို ေရာက္သြားလဲ။

“အုတ္ပံုရြာသူ ရြာသားေတြ ထြက္လာၾကတယ္။ အုတ္ပံုရြာက ဆရာေတာ္ ဦးေရဝရ ကားလည္း ထြက္လာတယ္။ အဲဒါ ျမင္လည္း ျမင္ေရာ ထြက္ေျပး သြားၾကတာ။ ကိုေမာင္ေမာင္ေလးက ေသြးေတြနဲ႔ က်ေနာ့္ရဲ႕ လယ္ကြင္း တကြက္ေက်ာ္မွာ အ႐ိုက္ခံရတာ။ က်ေနာ္တို႔ ႏွစ္ေယာက္ပဲ အ႐ိုက္ခံရတာ။”

“က်ေနာ္တို႔ကို ဟသၤာတေဆး႐ံုကိုပို႔တယ္။ ဟသၤာတေဆး႐ံုက က်ေနာ္တို႔ကို လံုးဝ မကိုင္ဘူး ပစ္ထားတယ္။ အကုန္လံုး က ဒီမွာ မကုေတာ့ဘူး လႊဲစာ ေရးခိုင္းလိုက္တယ္။ ရန္ကုန္ ေဆး႐ံုႀကီး ေရာက္တယ္။ ဦးေႏွာက္နဲ႔ အာ႐ံုေၾကာ ေဆး႐ံုကို ဆက္ပို႔တယ္။ ခုႏွစ္ရက္ ေနရတယ္။ ႏွစ္ေယာက္လံုး။ ေခါင္းက ခုႏွစ္ခ်က္ ခ်ဳပ္ရတယ္။ ငယ္ထိပ္ တည့္တည့္မွာ။ ေဆး႐ံု ကဆင္းေတာ့မွ ေနာက္ေစ့မွာ လက္ႏွစ္သစ္ေလာက္ ဒဏ္ရာတခ်က္ ထပ္ေတြ႔တယ္။”

ဝိုင္း႐ိုက္တဲ့ လူေတြကို တရားစြဲေသးတယ္ဆို။

“၂- ၅- ၂ဝဝ၇ မွာ ဟသၤာတၿမိဳ႕နယ္ တရား႐ံုးမွာ သူတို႔က က်ေနာ့္ကို အမႈျပန္ဖြင့္တယ္။ က်ေနာ္ကလည္း သူတို႔ကို ျပန္တရား စြဲတယ္။ တရားလိုက အုတ္ပံုရြာ ရဝတ ဥကၠ႒ ဦးသန္းေအာင္။ ေက်းရြာတြင္း ဆူပူအံုႂကြမႈ ၅၀၅ (ခ) (ဂ) ဆိုၿပီးေတာ့။ က်ေနာ္ အပါအဝင္ ဦးလွရွိန္၊ က်ေနာ္တို႔ တည္းတဲ့အိမ္က ဦးဝင္း၊ တလုတ္ေထာ္ တိုက္နယ္က ကိုေက်ာ္လြင္၊ ကိုျမစိန္၊ ဦးျမင့္ တို႔ကိုစြဲတယ္။”

“က်ေနာ္ကလည္း က်ေနာ့္ဆီပါလာတဲ့ပစၥည္းေတြကို လူအုပ္စုဖြဲ႔ၿပီး ႐ိုက္ႏွက္လုယူတဲ့အတြက္ ဥကၠ႒ အပါအဝင္ ၂၅ ေယာက္ကို တရားစြဲတယ္။ သူတို႔ဘက္က တရားၿပိဳင္အျဖစ္ ေျခာက္ေယာက္ပဲ လုပ္တယ္။ က်ေနာ့္ကို အရင္ဆံုး ေထာင္ခ်လိုက္တယ္။ အဂၤပိုရြာနဲ႔ အုတ္ပိုမွာ ႏွစ္ေနရာျဖစ္တဲ့ အတြက္ ၅ဝ၅ (ခ) (ဂ) ပုဒ္မ ႏွစ္ခုနဲ႔ တေနရာ ေလးႏွစ္၊ ႏွစ္ေနရာ ရွစ္ႏွစ္ဆိုၿပီး ခ်လိုက္တယ္။ က်န္တဲ့ ငါးေယာက္က တရြာပဲဆိုေတာ့ ေလးႏွစ္စီ။”

အဂၤပူရြာကိုလည္း သြားေသးလား လူ႔အခြင့္အေရး ေဟာျဖစ္ေသးလား။

“အဂၤပူေက်းရြာကို အရင္သြားတယ္။ ဟသၤာတၿမိဳ႕နယ္က ထြက္တယ္ ဆိုရင္ သူက ပထမဆံုး ဝင္ရတာကိုး။ လူ႔အခြင့္ အေရး အေၾကာင္း ေျပာျပတယ္။ ၿပီးမွ အုတ္ပံုကို ဆက္သြားတာ။ မဝတ ဥကၠ႒က ဦးေအာင္ေက်ာ္ႏိုင္ပဲ။ ဒီေန႔ လက္ရွိ လည္း သူပဲ။”

အျပန္လွန္စြဲတဲ့ အမႈေတြက ဘယ္လိုျဖစ္သြားလဲ။

“က်ေနာ့္တင္တဲ့ အမႈကိုေတာ့ ဒီလူေတြ အျပစ္မရွိဘူး ဆိုၿပီး ကြင္းလံုးကၽြတ္ လႊတ္ေပး လိုက္တယ္။ က်ေနာ့္ ဘက္က ေရွ႕ေနက ဆရာ ဦးေအာင္သိန္း၊ ဦးခင္ေမာင္ရွိန္၊ ဦးေဇာ္မင္း။ ၂- ၅- ၂၀၀၇ ခုမွာ က်ေနာ့္ကို ေထာင္ထဲ ထည့္လိုက္ ၿပီးေတာ့ အမႈႏွစ္ခုကို တၿပိဳင္တည္း စစ္တယ္။ က်ေနာ္စြဲတဲ့ အမႈရယ္။ သူတို႔စြဲတဲ့ အမႈရယ္။ တရားသူႀကီးဆီ အာမခံ ေလွ်ာက္တယ္။ မေပးဘူး။”

“က်ေနာ္ ေဆး႐ံုေရာက္ေနတဲ့အခ်ိန္မွာ တရားစြဲထားတယ္ဆိုၿပီး ၂- ၅- ၂ဝဝ၇ ခုႏွစ္ ၁ဝ နာရီ အေရာက္ ဟသၤာတၿမိဳ႕နယ္ တရား႐ံုးကို လာခဲ့ပါဆိုၿပီး စာထုတ္တယ္။ က်ေနာ္ေရာက္တယ္။ အာမခံ မေပးလို႔ က်ေနာ္ အပါအဝင္ ေျခာက္ေယာက္ကို ေထာင္ထဲ ထည့္လိုက္တယ္။”

အဲဒီတုန္းကဦးလွရွိန္က အသက္ဘယ္ေလာက္လဲ။ ဦးျမင့္ႏိုင္ အသက္ကေရာ။

“ဦးလွရွိန္က ၆၅ ႏွစ္။ က်ေနာ္က ၄၁ ႏွစ္။”

ေထာင္ထဲထည့္ၿပီးမွ အမႈထုတ္စစ္တာေပါ့။

“ေထာင္ထဲထည့္ၿပီးမွ တပတ္ ႏွစ္ႀကိမ္ေလာက္ ထုတ္စစ္တယ္။ ေလးလေလာက္ ၾကာတယ္။ က်ေနာ့္ကို အမိန္႔ခ် လိုက္တယ္။ သူတို႔ကို က်ေနာ့္စြဲတဲ့ အမႈက တႏွစ္နဲ႔ ရွစ္လ ၾကာတယ္။ ေနာက္ေတာ့ အျပစ္မရွိဘူး ဆိုၿပီး လႊတ္ေပးလိုက္တယ္။ က်ေနာ့္ကို စီရင္ခ်က္ခ်တဲ့ ရက္က ၂၄- ၇- ၂ဝဝ၇ ခုႏွစ္။ ဟသၤာတေထာင္မွာ တႏွစ္နဲ႔ ရွစ္လေက်ာ္ ၾကာတယ္။ ေနာက္ အင္းစိန္ကို ပို႔တယ္။ အဲဒီကေန မႏၲေလး၊ ကေလးေထာင္ေပါ့။”

မိသားစု အေျခအေနေကာ ဘယ္လိုရွိပါသလဲ။

“အသက္ ၄၅ ႏွစ္ ျပည့္ၿပီးၿပီ။ ကေလး ေလးေယာက္ရွိတယ္။ က်ေနာ့္မိန္းမက ဆံုးသြားၿပီး။ က်ေနာ္ ေထာင္က်တဲ့ အခ်ိန္မွာ သမီးေလးက တႏွစ္ခြဲနဲ႔ က်န္ခဲ့တယ္။ က်ေနာ့္ အေဖ မရွိေတာ့ဘူး။ က်ေနာ့္ အေမက ကင္ဆာေရာဂါ ျဖစ္ေနတယ္။”

ေထာင္က် ေနစဥ္က သူတို႔ေတြ ေထာင္ဝင္စာ ပံုမွန္လာေတြ႔ႏိုင္ၾကလား။

“က်ေနာ့္သား၊ က်ေနာ့္အေမနဲ႔ က်ေနာ့္ညီမက လာေတြ႔တယ္။ ပံုမွန္ေတာ့ ဘယ္ျဖစ္မလည္း။ ဟသၤာတကေန ကေလး ဆို ခရီးစရိတ္က တသိန္း ေက်ာ္တယ္။ တေခါက္လာေတြ႔ရင္ ႏွစ္သိန္းဝန္းက်င္ ကုန္တယ္။ က်ေနာ္တို႔က ဘာမွ မရွိေတာ့ ဘူးေလ။ စီးပြားေရး ကလည္း အဆင္မေျပ ေတာ့ဘူး။”

HRDP မွာ ဦးျမင့္ႏိုင္က ဘယ္တုန္းက ဘယ္လိုပတ္သက္တာလဲ။

“က်ေနာ္က ကိုအုန္းျမင့္ ကိုခင္ေဇာ္တို႔ကို ေထာင္ခ်တုန္းက အိုင္အယ္အို (အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ အလုပ္သမား အဖြဲ႔ခ်ဳပ္) ကို သြားၿပီးေတာ့ ေျပာျပတယ္။ ၂ဝဝ၃ ေလာက္မွာ၊ အိုင္အယ္အိုက ယူအန္ဒီပီ (ကုလသမဂၢ ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈအစီအစဥ္) ႐ံုးးမွာ စာအုပ္ေတြ ရွိတယ္ေပါ့ေနာ္။ က်ေနာ္ ယူအန္ဒီပီ ကို သြားတဲ့အခါ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ေၾကညာ စာတမ္းကို သြားေတြ႔ တယ္။ အဲဒီအခ်ိန္ကစၿပီး လူ႔အခြင့္အေရးကို စလုပ္တာ။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ အဖြဲ႔အစည္းဖြဲ႔ခြင့္ မရွိဘူး။”

ဦးေမာင္ေမာင္ေလးတို႔ ဦးျမင့္ေအးတို႔နဲ႔ ဘယ္လို ဆက္စပ္မိသြားလဲ။

“အဲဒီစာအုပ္ေတြရတဲ့အခါ မူေလးခ်က္ခ်လိုက္တယ္။ ကိုျမင့္ေအးပါတယ္။ ကိုေမာင္ေမာင္ေလးတို႔။ ေအာင္ေဇာ္ဦးတို႔၊ ၁၇ ေယာက္ ေလာက္နဲ႔ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ လူ႔အခြင့္အေရး ေၾကညာစာတမ္းမွာပါတဲ့ အခ်က္ေတြကို ျပည္သူေတြ နားလည္ေအာင္ လုပ္မယ္ဆိုၿပီး အဲဒီစာရြက္ ေတြကို ျဖန္႔တယ္။ အဲဒီတုန္းက HRDP မျဖစ္ေသးဘူး။ HR ပဲ ျဖစ္ေသး တယ္။ လူ႔အခြင့္အေရးပဲ ျဖစ္ေသးတယ္။ ၂ဝဝ၄ ခု ေနာက္ပိုင္း ကြန္ယက္က လုပ္ခ်င္တဲ့လူမ်ားလာၿပီေလ။ HRDP ဆိုၿပီး ကာကြယ္ ျမႇင့္တင္သူေပါ့။ ၂ဝဝ၅ က်ေတာ့ ကြန္ယက္ဆိုၿပီး လူ႔အခြင့္အေရး ကာကြယ္ျမႇင့္တင္သူမ်ား ကြန္ယက္ ဆိုၿပီး ထပ္ဖြဲ႔တယ္။”

အခု ဦးျမင့္ႏိုင္က HRDP အေနနဲ႔ပဲ ဆက္လုပ္မွာလား ဘာဆက္လုပ္မလဲ။

“လူေတြရွိေနတဲ့ ကာလပတ္လံုး လူ႔အခြင့္အေရးေတြကို ဆက္လက္ေဆာင္ရြက္သြားမယ္။ ပါတီႏိုင္ငံေရး ကေတာ့ မလုပ္ဘူး လို႔လည္း မေျပာသလို လုပ္မယ္လို႔လည္း က်ေနာ္မေျပာဘူး။ က်ေနာ္ေလာေလာဆယ္ က်ေနာ့္အေနနဲ႔ HRDP အေနနဲ႔ ရပ္တည္ထားတယ္။”

Ref: မဇၽၥိမ