ေရွးေဟာင္း သုေတသနဇုန္တြင္ ေစတီသစ္ တည္ျခင္းအား တရားစြဲထား

သိန္းလႈိင္
ဧၿပီလ ၂၄ ရက္ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္

ရခိုင္ျပည္နယ္၊ ေက်ာက္ေတာ္ ေရွးေဟာင္း သုေတသနဇုန္ နယ္ေျမအတြင္းရွိ မဟာမုနိ ပရိဝုဏ္ဝင္းထဲ ေစတီ တည္ထားမႈႏွင့္ပတ္သက္၍ သက္ဆိုင္ရာ ေရွးေဟာင္း သုေတသန ဌာနမွ ေစတီတည္သူမ်ား ကို တရားစြဲထားေၾကာင္း သိရသည္။

အျမင့္ ကိုးေတာင္ (၁၃.၅ ေပ) ရွိၿပီး “ကိုးနဝင္း ေစတီ” ဟု အမည္ေပးထားသည့္ အဆိုပါ ေစတီငယ္ကို အမည္မသိ လူတစုက ဧၿပီလ ၈ ရက္ေန႔မွ ဧၿပီ ၁၉ ရက္ေန႔အတြင္း ညအခ်ိန္မ်ားတြင္ တည္ထားခဲ့ၾကျခင္း ျဖစ္သည္။

“ေရွးေဟာင္း သုေတသန နယ္ေျမထဲမွာ ဧၿပီ ၈ ရက္ေန႔က ပန္းရန္ဆရာ ၂၀ ေလာက္နဲ႔ ပႏၷက္ခ်တယ္။ က်ေနာ္တို႔ဌာနက တာဝန္အရ သြားၿပီး ဟန္႔တားပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ၿမိဳ႕နယ္ သံဃနာယက ဥကၠ႒ ဆရာေတာ္ ခြင့္ျပဳခ်က္နဲ႔ တည္ေဆာက္တာဆိုၿပီး တားျမစ္မႈကို မေလးမခန္႔ လုပ္ခဲ့တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဧၿပီလ ၉ ရက္ေန႔မွာ ဌာနက ဥပေဒနဲ႔ အညီ ေက်ာက္ေတာ္ၿမိဳ႕နယ္ ရဲစခန္းမွာ အမႈဖြင့္ တိုင္ၾကားခဲ့သလို ၿမိဳ႕နယ္ သာသနာေရး ဦးစီးဌာနကိုလည္း အေၾကာင္းၾကားထားတယ္။ အမႈမွာ ၿမိဳ႕နယ္သံဃနာယက ဥကၠ႒ ဆက္စပ္ပါဝင္ေနလို႔ ျပည္နယ္ကို လႊဲထားတယ္။ ခုအခ်ိန္ထိ ဘာမွအေၾကာင္း မျပန္ေသးဘူး” ဟု ေျမာက္ဦး ေရွးေဟာင္းသုေတသန ဦးစီးဌာနမွ ဝန္ထမ္းတဦးက ဆိုသည္။

ေက်ာက္ေတာ္ မဟာမုနိေရွးေဟာင္းနယ္ေျမကို ေျမာက္ဦးေရွးေဟာင္းသုေတ သနဦးစီးဌာန ေအာက္တြင္ ထားရွိသည္။

ယင္းသို႔ တရားမဝင္ ေစတီတည္သူမ်ားအား ဥပေဒအရ အမႈဖြင့္ရာတြင္ အလွဴရွင္မ်ားကို မသိရေသးသျဖင့္ ကာယကံေျမာက္ က်ဴးလြန္ခဲ့သူ ပန္းရန္ဆရာ ဦးေအာင္စိုးမိုး ကိုသာ တရားစြဲဆိုထားရသည္ဟု အဆိုပါဝန္ထမ္းက
ေျပာသည္။

ထို ေစတီငယ္ တည္ထားျခင္းအေပၚ ရခိုင္သမိုင္းသုေတသီမ်ား အပါအဝင္ ပညာရွင္မ်ား၊ ေဒသခံမ်ားကလည္း ကန္႔ကြက္လ်က္ရွိသည္။

“ေရွးေဟာင္းသမိုင္းဝင္ေဒသကို မူလအတိုင္းပဲ ထားသင့္တယ္။ ဘယ္လို အေဆာက္အဦ သစ္ေတြကိုမွ မေဆာက္လုပ္သင့္သလို သက္ဆိုင္ရာကလည္း ခြင့္မျပဳသင့္ဘူး။ တကယ္လို႔ ေစတီဘုရား တည္ထားခ်င္ရင္လည္း ပရိဝုဏ္ ျပင္ပမွာ တည္လို႔ရတာပဲေလ” ဟု စစ္ေတြၿမိဳ႕မွ ရခိုင္သမိုင္း သုေတသီ အရွင္ပညာစာရ က မိန္႔ၾကားသည္။

မဟာမုနိရုပ္ပြားေတာ္မွာ ေက်ာက္ေတာ္ၿမိဳ႕ အေရွ႕ဘက္ ၇ မိုင္အကြာရွိ ေပ ၃၀ ျမင့္သည့္ မဟာမုနိကုန္းေတာ္ ေပၚဝယ္ ကိန္းဝပ္စံပၸါယ္ေနျခင္း ျဖစ္သည္။ ဘုရား ကုန္းေတာ္တြင္ ပစၥယာ ၃ ခု ရွိၿပီး ပထမ ပစၥယာတြင္ မဟာမုနိ ရုပ္ပြားေတာ္၊ ဒုတိယ ပစၥယာတြင္ နတ္မ်ားႏွင့္ တတိယ ပစၥယာတြင္ ျပတိုက္၊ သိမ္ေတာ္၊ လက္ေဆးကန္တို႔ ရွိသည္။ ထိုေစတီငယ္ကို တတိယ ပစၥယာ အတြင္း တည္ ထားျခင္း ျဖစ္သည္။ ေရွးေဟာင္းဌာန ဥပေဒအရ ပရိဝုဏ္၏ ျပင္ပ ကိုက္ ၅၀ အျပင္ဘက္၌သာ တည္ေဆာက္ခြင့္ ရွိသည္ဟု သိရသည္။

တာဝန္ရွိသူက ဟန္႔တားစဥ္ ဆက္တည္ျခင္း၊ လူေျခတိတ္ခ်ိန္ ညမ်ားတြင္သာ ေဆာက္လုပ္ျခင္းႏွင့္ အျမန္လုပ္ကိုင္ ေနျခင္းတို႔ေၾကာင့္ တစံုတရာ ယၾတာေခ်ျခင္း ျဖစ္ႏိုင္သည္ ဟုလည္း ယူဆေနၾကသည္။

“ဘယ္သူပဲျဖစ္ျဖစ္ ဒါဟာ လံုးဝ မလုပ္သင့္တဲ့ကိစၥ ျဖစ္တယ္။ ယဥ္ေက်းမႈနယ္ေျမမွာ ေလာဘ၊ ေဒါသ၊ ေမာဟေတြနဲ႔ ယၾတာေခ်တာလိုမ်ဳိးဟာ အေတာ့္ကို အရုပ္ဆိုးတယ္။ ဦးဇင္းကေတာ့ လံုးဝ ကန္႔ကြက္ ရႈတ္ခ်တယ္။ အားလံုး ဝိုင္းကန္႔ကြက္ဖို႔လည္း တိုက္တြန္းသြားမယ္” ဟု သံတြဲၿမိဳ႕မွ ရခိုင္သမိုင္းသုေတသီ အရွင္ကုသလ(ေငြသဇင္)က အမိန္႔ရွိသည္။

၎ေစတီမွာ က်မ္းစာမ်ားႏွင့္ ရခိုင္ဓေလ့ထံုးတမ္းအရ ပူေဇာ္အပ္သည့္ ေစတီတဆူအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳရန္ ခက္ခဲသည္ဟု ေရွးေဟာင္း သုေတသနညႊန္ၾကားေရးမွဴးေဟာင္း ဦးေက်ာ္ထြန္းေအာင္ က မွတ္ခ်က္ျပဳသည္။

“ေစတီဘုရားေတြ တည္မယ္ဆိုရင္ သတၱဳရူပ ဗိသုကာက်မ္း အညီ တည္ေဆာက္ သြန္းလုပ္ၾကရတယ္။ သတၱဳရူပဗိသုကာက်မ္း အလိုအရဆိုရင္ ေစတီတည္မယ့္ ေျမဟာ သန္႔စင္ၿပီးသား ျဖစ္ေန ရမယ္။ ေစတီမွာ ဌာပနာမယ့္ အခန္းအရံေတြ ေရြးခ်ယ္ ထည့္သြင္းရမယ္။ သူတို႔မွာက ေရွးေဟာင္း သုေတသနဌာနက ဥပေဒနဲ႔အညီ ထိန္းခ်ဳပ္ထားတဲ့ ေျမျဖစ္ေနတယ္။ ပိုင္ရွင္ရဲ႕ ခြင့္ျပဳခ်က္မရ ဘဲ ေဆာက္လုပ္ထားသလို အခန္းအရံ ေရြးခ်ယ္ ထည့္သြင္းျခင္း မရွိတာကိုလည္း ေတြ႔ရတယ္” ဟု ေထာက္ျပသည္။

အခန္းအရံ ထည့္သြင္းျခင္းဆိုသည္မွာ က်မ္းစာႏွင့္အညီ ဌာပနာထည့္သြင္းျခင္းကို ဆိုလိုသည္။

“ေစတီတည္သူေတြ ေနာက္ထပ္ သိရမွာက ရခိုင္ေစတီဌာပနာ ၃ ရပ္ ရွိတယ္။ ေျမေအာက္ ဌာပနာမွာ ဗုဒၶျမတ္စြာ ဘုရားမျဖစ္မီ ဖြားေတာ္မူခန္း၊ ေတာထြက္ခန္းစတဲ့ ဗုဒၶဝင္လာ ဆင္းတုေတြကို ဌာပနာရတယ္။ သပိတ္ေမွာက္ ဌာပနာမွာက ဘုရားျဖစ္ၿပီး ေဗာဓိပင္နဲ႔ ေရႊပလႅင္ ေအာင္ေတာ္မူခန္းလို ဆင္းတုေတြကို ဌာပနာရတယ္။ ငွက္ေပ်ာဖူး ဌာပနာက်ေတာ့ ဘုရားက စကုပတိမင္းကို ခၽြတ္ခန္းစတာေတြနဲ႔ ဌာပနာ ရပါတယ္။ မဟာမုနိကုန္းေပၚမွာ ဥပေဒမဲ့ တည္ထားရာမွေတာ့ ဘီလူးရုပ္ေတြ၊ ေဇာ္ဂ်ီရုပ္ေတြနဲ႔ လုပ္ထားတယ္။ က်မ္းဂန္နဲ႔ မညီသလို ရခိုင္ရိုးရာ ဓေလ့ထံုးစံေတြနဲ႔လည္း ဆန္႔က်င္ေနတယ္။ ေစတီတခုရဲ့ အဂၤါရပ္ေတြ မပါဘူးလို႔ပဲ ေျပာရမယ္” ဟု ရွင္းျပသည္။

ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕မွ ရခိုင္သမိုင္းသုေတသီ ေဝဒပညာရွင္တဦးကလည္း ပြင့္လင္းျမင္သာမႈလည္း မရွိဘဲ ဥပေဒကို ဆန္႔က်င္၍ သႀကၤန္အတြင္း ညအခ်ိန္မ်ားတြင္ ေစတီတည္ျခင္းအား ေဝဖန္လိုက္ၿပီး ယၾတာလုပ္ရန္ ႀကိဳးပမ္းခ်က္တခုဟု စြပ္စြဲလိုက္သည္။

“ဒါဟာ ေနာက္ကြယ္က ဘယ္အဖြဲ႔အစည္းက ႀကိဳးကိုင္ေနမွန္းမသိေပမယ့္ ရခိုင္ယဥ္ေက်းမႈကို ဖ်က္ဆီးဖို႔ ႀကိဳးစားတဲ့လုပ္ရပ္လို႔ ျမင္တယ္။ သူတို႔က မဟာမုနိဟာ ရခိုင္တို႔ရဲ့ အသက္ ဆိုတာ သိတယ္။ ရခိုင္ကို တခုခု လုပ္ခ်င္ရင္ ရခိုင္တို႔ရဲ့ ဦးေခါင္းနဲ႔ တူတဲ့ မဟာမုနိကို အဓိက ပစ္မွတ္ထားတယ္။ သူတို႔က ေစတီငယ္ကို ရွစ္ေသာင္း ပုထိုးပံုစံယူ တည္ထားတယ္။ ၁၅၃၅ ခုႏွစ္၊ ရခိုင္ဘုရင္ မင္းဗာႀကီးက ရွစ္ေသာင္းကို တည္တဲ့အခါ ေဗဒင္ ယၾတာအရ တိုင္းျပည္ရဲ့ အာယုအရပ္ျဖစ္တဲ့ နန္းေတာ္ကုန္းရဲ့ ေျမာက္ဘက္မွာ တည္တယ္။ အခုဟာက ရွစ္ေသာင္း ပံုတူ ေစတီကို မဟာမုနိရဲ့ အေနာက္ဘက္အရပ္ဆိုေတာ့ ပရိဝါရ လို႔ေခၚတဲ့ မတည္သင့္တဲ့ အရပ္မွာ တည္လိုက္တာ ျဖစ္တယ္။ ဒါဟာ ေဗဒင္ကိန္းခန္းအရ ေကာင္းတဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္ လံုးဝ မဟုတ္ဘူး” ဟု ဆိုသည္။

ယခု ေစတီငယ္မွာ ရွစ္ေသာင္းပုထိုးေတာ္ႏွင့္ ပံုစံတူဟု ဆိုေသာ္လည္း ကြဲျပားမႈမ်ားရွိသည္။ ရွစ္ေသာင္း တည္ပံုမွာ ေခါင္းေလာင္းေမွာက္ ပံုစံ ျဖစ္ကာ ဤေစတီငယ္မွာမူ ေအာက္ေျခမွစ၍ ၈ မ်က္ႏွာယူထားၿပီး အေပၚပိုင္း သပိက္ေမွာက္တြင္ ေဆာင့္ေၾကာင့္ထိုင္ေနေသာ ဘီလူးရုပ္မ်ားကို ထည့္ထားသည္။

ရခိုင္ေရွးေဟာင္းသုေတသနဌာန ေျမာက္ဦးဌာနကို ၁၉၂၀ ခုႏွစ္က စတင္ဖြင့္လွစ္ၿပီး ေက်ာက္ေတာ္ ေရွးေဟာင္း နယ္ေျမကို ပူးတြဲသတ္မွတ္ကာ၊ ၁၉၅၅ ခုႏွစ္တြင္ မဟာမုနိ ကုန္းေတာ္၌ ျပတိုက္တခုကို ကုန္းေတာ္၏ ေအာက္ဆံုး ပစၥယာတြင္ ထားရွိခဲ့ေၾကာင္း အဆိုပါဌာနမွ သိရသည္။

၂၀၁၂ ခုႏွစ္၊ ေမလ ၃ ရက္ေန႔ထုတ္ ကမၻာ့အေမြအႏွစ္မ်ား ရန္ပံုေငြအဖြဲ႕(Global Heritage Fund)မွ ထုတ္ျပန္ေသာ အစီရင္ခံစာ၌ အဆိုပါ ေက်ာက္ေတာ္ မဟာမုနိ ေရွးေဟာင္းေဒသအနီးရွိ ေျမာက္ဦးျမိဳ ႕ေဒသကို အာရွတိုက္၏ စုိးရိမ္ဖြယ္ရာ အေျခအေနႏွင့္ ရင္ဆုိင္ေနရေသာ ယဥ္ေက်းမူ အေမြအႏွစ္ ၁၀ ခု စာရင္းတြင္ ထည့္သြင္းထားခဲ့သည္။

Ref: မဇၥ်ိမ