ဧရာဝတီျမစ္ႀကီးႏွင့္ ျပႆနာမ်ား

စာေရးသူသည္ ဧရာဝတီျမစ္ႏွင့္ ခ်င္းတြင္းျမစ္မ်ားအတြင္း အႀကိမ္ ႀကိမ္စုန္ဆန္သြားလာခဲ့ပါသည္။ထိုျမစ္ ႀကီးမ်ား သက္ရွည္ က်န္းမာ ေရးအတြက္ ပူပင္ေသာကျဖင့္ စာေရး၍ လည္းေကာင္း၊ ဓာတ္ပံုမ်ား႐ိုက္ကူး၍လည္း ေကာင္း၊ စာအုပ္ထုတ္ေဝျခင္းျဖင့္ လည္း ေကာင္း၊ စာနယ္ဇင္းမ်ား၌ လည္းေကာင္း ဓာတ္ပံုျပပြဲ ေဟာေျပာပြဲမ်ား၌ လည္းေကာင္း တင္ျပဖူးပါသည္။

စာေရးသူ အေနျဖင့္ ဧရာဝတီျမစ္အတြင္း ခရီးသြားျဖစ္ျခင္း၌ အဓိက အႀကိမ္ႀကိမ္ သြားျဖစ္ေသာ ခရီးမွာ ဧရာဝတီလင္းပိုင္မ်ားကို ေလ့လာ ေသာခရီးျဖစ္ပါသည္။ ႏွစ္ကာလ ၾကာရွည္စြာကပင္ ဧရာဝတီျမစ္ အတြင္း၌ သတၱေဗဒေခၚ Orcaella brevirostris ဟုေခၚသည့္ ဧရာဝတီ လင္းပိုင္ Ayeyarwaddy Dolphin မ်ား ရွိေနခဲ့သည္။ ေရွးအခါကမူ ဧရာ ဝတီ ျမစ္႐ိုးတစ္ေလွ်ာက္၌ ပဲခူးတုိင္း၊ ျပည္ၿမိဳ႕မွ ကခ်င္ျပည္နယ္ ဗန္းေမာ္ၿမိဳ႕ အၾကား ဧရာဝတီလင္းပိုင္မ်ား က်က္စားခဲ့ဖူးသည္ဟု မွတ္ တမ္းမ်ား ရွိေသာ္လည္း ယခုအခါတြင္မူ မႏၲေလးတိုင္း၊ မင္းကြန္းနွင့္ ကခ်င္ျပည္နယ္ ဗန္းေမာ္ၿမိဳ႕အၾကားတြင္သာ ေတြ႔ႏိုင္ေတာ့ သည္။ ၿပီးခဲ့သည့္ ငါးႏွစ္ တာ ကာလအတြင္း ႏွစ္စဥ္ေလ့လာခဲ့ေသာ အေတြ႕အႀကံဳအရ ထိုဧရိယာ အတြင္း၌ အေကာင္ အေရ အတြက္ အနည္းဆံုး ၇ဝမွ အမ်ားဆံုး ၉ဝ ခန္႔သာ ရွိေတာ့သည္ကုိ ေတြ႕ရသည္။ ထုိအထဲတြင္ မင္းကြန္းနွင့္ ေက်ာက္ ေျမာင္း ၾကား ၇၄ကီလိုမီတာ ဧရိယာ ကို ၂ဝဝ၅ ခုႏွစ္၊ ဒီဇင္ဘာ ၂၈ ရက္ကစတင္၍ ဧရာဝတီလင္းပိုင္ ထိန္းသိမ္းေရး နယ္ေျမ သတ ္မွတ္ထားသည္။ ထုိေနရာတြင္ ဧရာဝတီလင္းပိုင္ အေကာင္ေရ ၂ဝ ဝန္းက်င္ခန္႔ ရွိေနခ့ဲသည္။ ထုိဧရိယာမွ လင္းပိုင္မ်ားမွာ ေရလုပ္ သားတို႔ႏွင့္ အက်ဳိးတူ ပူးေပါင္း၍ ငါးဖမ္းသည့္ ႐ိုးရာ အေလ့အထ ရွိေနရာ ထိုအစဥ္အလာကို ထိန္းသိမ္းႏိုင္ရန္အတြက္ ထိန္းသိမ္းနယ္ေျမ အျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ထားျခင္း ျဖစ္သည္။

ဧရာဝတီျမစ္သည္ တကယ္ေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္း အစအဆံုး စီးဆင္းသည့္ ဘုိးဘြားပိုင္ ျမစ္ႀကီး ျဖစ္သည္။ ခ်င္းတြင္း၊ စစ္ ေတာင္း တု႔ိသည္လည္း ထို႔အတူ ျဖစ္သည္။ ဧရာဝတီသည္ ႏိုင္ငံ၏ တစ္လ်ားလံုးနီးပါးကုိ ႏိုင္ငံ အလယ္မွ ေျမာက္မွေတာင္သို႔ စီးဆင္းေနရာ ႏိုင္ငံေတာ္အား မ်ားစြာအက်ိဳး ျဖစ္ထြန္း၍ တာဝန္မ်ားစြာကို ထမ္း ေဆာင္ေနေသာ ႏိုင္ငံမိခင္ ျမစ္ႀကီး တစ္စင္းဟု ဆိုရပါမည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံသမိုင္းတြင္ ကခ်င္၊ စစ္ကိုင္း၊ မႏၲေလး၊ မေကြး၊ ပဲခူး၊ ဧရာဝတီႏွင့္ ရန္ကုန္စသည့္ ျပည္နယ္ ႏွင့္ တုိင္း ၇ ခု၏ နယ္ေျမမ်ားကို ျဖတ္သန္းစီးဆင္းေနသည္ျဖစ္ရာ သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရး၊ ေသာက္သံုးေရ ရရွိေရး၊ စိုက္ပ်ဳိးေရး အေထာက္အကူျပဳ၊ ေရခ်ဳိထြက္ကုန္ သားငါးရိကၡာ ရရွိေရး စသည္ျဖင့္ အဘက္ဘက္မွ ႏုိင္ငံဝန္ထမ္း ျမစ္ႀကီး တစ္စင္းျဖစ္ပါသည္။ ထိုသို႔ ႏိုင္ငံ့ဝန္ ထမ္းေနေသာ ျမစ္ႀကီးဧရာဝတီ သက္ရွည္က်န္းမာ ေရးမွာ ေရစီးေရလာ ေကာင္းမြန္ မွန္ကန္ေရး၊ စီးေနေသာ ေရမ်ား သန္႔ရွင္း ၍ ေရခ်ိဳ အရည္အေသြး ျပည့္ဝေရးတုိ႔မွာ လြန္စြာ အေရးႀကီးပါသည္။

ဧရာဝတီျမစ္အတြင္း ျပည့္ဝသည့္ ေရခ်ိဳအရည္အေသြးရွိ ေရမ်ား ရာသီမေရြး ေရစီးေရလာ ေကာင္းရန္မွာ ပတ္ဝန္းက်င္ လိုအပ္ ခ်က္မ်ားစြာ၏ အေထာက္အကူ လိုပါသည္။ ဧရာဝတီ က်န္းမာေရးခ်ိဳ႕တဲ့လာမႈတြင္ မူလ ေရအရင္းအျမစ္ ျဖစ္ေသာ ကခ်င္ျပည္ နယ္ ေျမာက္ပိုင္း ေရခဲေတာင္မ်ား အားေလ်ာ့လာျခင္းမွ စတင္စဥ္းစား ရမည္ ျဖစ္သည္။ ေရခဲေတာင္မ်ား အားေလ်ာ့လာသည္ ဆုိေသာ္လည္း အဆိုးဝါးဆံုး အေျခအေန မဟုတ္ေသးေပ။ ဆိုးဝါးလာေသာ အေျခအေနက ေမခႏွင့္ မလိခ ျမစ္ေၾကာင္း မ်ား ေဘးရွိ ေရေဝေရလဲ ကုန္းေျမႏွင့္ သစ္ေတာမ်ား ပါးလ်ားလာမႈ ကိစၥျဖစ္သည္။ ကခ်င္ျပည္နယ္ ေျမာက္ပိုင္းတြင္ ရြာခ်ေနေသာ မိုး၊ ေရခဲေတာင္မ်ားမွ ေပ်ာ္ဆင္းလာေသာ ေရမ်ားကို ထိန္း၍ စီးဆင္းေစသည့္ သစ္ေတာမ်ားႏွင့္ သစ္ေတာ သစ္ပင္မ်ား၏ အေျခ၊ ေရထိန္းေျမ အေနအထားမ်ား ပ်က္ယြင္းလာသျဖင့္ အထိန္းမရွိ ေရမ်ား ေမခ၊ မလိခႏွင့္ ဧရာဝတီတြင္ စီးဝင္ၾကသည္။ ထုိနည္းတူ ဧရာဝတီသို႔ စီးဝင္ၾကေသာ မိုးေကာင္း၊ တာပိန္၊ ေကာက္ေကြ႕၊ ေရႊလီ၊ မဲဇာ၊ ေခ်ာင္းမႀကီး၊ ဒု႒ဝတီ၊ မူး၊ ပန္းေလာင္း၊ ေဇာ္ဂ်ီ၊ စမံုတို႔၏ ေခ်ာင္းကမ္း၊ ျမစ္ကမ္းေဘးမွ ေရေဝ ေရလဲ သစ္ေတာမ်ား၊ ကုန္းေျမမ်ား၏ အေနအထားမ်ားလည္း ျပန္ လည္ ဆန္းစစ္၍ လုပ္ေဆာင္သင့္သည္မ်ားကို ေရတို၊ ေရရွည္စီမံခ်က္မ်ား ခ်၍ ေဆာင္ရြက္ရမည္ျဖစ္သည္။ ဧရာဝတီ ျဖတ္ သန္းစီးဆင္းေသာ ကခ်င္ျပည္ နယ္ေအာက္ပိုင္းႏွင့္ စစ္ကိုင္းတိုင္း အထက္ပိုင္း ဗန္းေမာ္၊ ေရႊဂူႏွင့္ မိုးတား၊ ကသာ၊ ထီးခ်ိဳင့္ေဒသ တစ္ေၾကာမွ ႀကိဳးဝိုင္းႏွင့္အျခား သစ္ေတာေျမ ဧကသန္းဂဏန္းနီးပါး ရွိခဲ့ေသာ ၁၉၈ဝ ျပည့္ကာလဝန္းက်င္က အေျခအေနမွ ယခု ကာလတြင္ မည္မွ် ပ်က္ယြင္းသြားခ့ဲသည္ကို စစ္တမ္း ေကာက္ယူ၍ သစ္လံုးဝမခုတ္ရန္ႏွင့္ ျဖစ္ႏုိင္သမွ် သစ္ေတာမ်ား ျပန္လည္ ပ်ဳိးေထာင္ရန္ လိုေနၿပီျဖစ္သည္။

ဧရာဝတီ သာမက ခ်င္းတြင္းသည္လည္း ေရေဝေရလဲေတာမ်ား အေနအထားကို ပ်ဳိးေထာင္ရန္ ထိန္း သိမ္းရန္မွာ ျမစ္ဖ်ားခံရာ တႏိုင္း၊ ခႏၲီး၊ တမံသီး၊ ဟုမၼလင္း၊ ေဖာင္းျပင္၊ ေမာ္လိုက္၊ အေလာင္းေတာ္ ကႆပ၊ မဟာၿမိဳင္ ဝန္းက်င္မွ သစ္ေတာမ်ား၊ ခ်င္းတြင္းသို႔ စီးဝင္သည့္ ဥ႐ု၊ ျခေသၤ့၊ ယူး၊ ျမစ္သာ၊ ေတာင္တြင္း၊ ပထိုးလံု၊ သဲေခ်ာင္း၊ ယမားေခ်ာင္း၊ သတဲ၊ ေရႊစေရးစသည့္ ျမစ္ေခ်ာင္းမ်ား ဝန္းက်င္ ေရေဝေရလဲ သစ္ေတာႏွင့္ ကုန္း ေျမ အေျခအေနကိုလည္း ေလ့လာရန္ လိုသည္။ ျပဳျပင္ပ်ဳိးေထာင္ရန္ လိုပါသည္။ ေတာမ်ားျပဳန္း၊ ေတာင္မ်ား ကတံုးျဖစ္လွ်င္ ေရေဝေရလဲ ျပႆနာ ရွိလာမည္ ျဖစ္ၿပီး ျမစ္ႀကီးမ်ား ေရစီးေရလာ ေရေၾကာင္းမေကာင္း ျဖစ္ေပ လိမ့္မည္။

ဧရာဝတီ၊ ခ်င္းတြင္း တစ္ေၾကာ ဧရာဝတီ၊ ခ်င္းတြင္းတုိ႔သို႔ ေပါင္းဝင္သည့္ ျမစ္ေခ်ာင္းငယ္မ်ားတြင္ ေရကာတာ၊ ေရတမံမ်ား တည္ေဆာက္မႈ၊ ေရႊႏွင့္သတၱဳ တူးေဖာ္ေရးမ်ားေၾကာင့္ ျမစ္ၾကမ္းျပင္ ျမင့္တက္မႈ ကမ္းၿပိဳမႈ၊ ျမစ္ေခ်ာင္းမ်ား နံေဘး စက္႐ံု အလုပ္ ႐ံုမ်ား ႀကီးမားေသာ စိုက္ကြင္းႀကီးမ်ား ျဖစ္ေပၚလာမႈ၊ ျမစ္လယ္ေသာင္ျပင္ မ်ားေပၚမွ စိုက္ကြင္းမ်ား ႀကီးက်ယ္လာမႈေၾကာင့္ ျဖစ္ ေပၚလာသည့္ ဆိုးက်ိဳးမ်ားကို ကာကြယ္သင့္သည္။ ေရႊႏွင့္သတၱဳ တူးေဖာ္မႈမ်ားက ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးျဖစ္သည့္ ျပဒါးဆိပ္ အက္ စစ္ မ်ား ျမစ္တြင္းက်မႈ၊ စက္႐ံု အလုပ္႐ံုႏွင့္ လုပ္ငန္းသံုး အင္ဂ်င္စက္မ်ားမွ အညစ္အေၾကးႏွင့္ ဓာတုအဆိပ္မ်ား ျမစ္ေခ်ာင္းေရ အ
တြင္း က်ဆင္းမႈမ်ား၊ ႀကီးမားေသာ စိုက္ကြင္းမ်ားမွ ဓာတ္ေျမၾသဇာ၊ ပိုးသတ္ေဆးတုိ႔မွ ေဘးထြက္ အဆိပ္အေတာက္ အညစ္ အေၾကးမ်ား ျမစ္ေခ်ာင္းေရအတြင္း က်ေရာက္မႈတို႔မွာ ဧရာဝတီႏွင့္ ခ်င္းတြင္းျမစ္ေရ၏ အရည္အေသြးႏွင့္ သန္႔စင္မႈကို ၿခိမ္း ေျခာက္လ်က္ ရွိသည္ကို တားဆီးသင့္သည္အား တားဆီး၊ ပိတ္ပင္သင့္သည္အား ပိတ္ပင္၊ ကာကြယ္သင့္သည့္အား ကာကြယ္၊ ျမစ္ေခ်ာင္းမ်ား အတြက္ အႏၲရာယ္ႏွင့္ ပ်က္ယြင္းမႈျဖစ္ႏိုင္ သည္တုိ႔ကို စနစ္တက်ေလ့လာ ေဆာင္ရြက္ရမည္ ျဖစ္ေလသည္။

ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္။

Ref: အင္ဒီဖဲဒဲတ္