ဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းမွဳႏွင့္ တိုင္းရင္းသားေရးရာ - ခင္မမမ်ိဳး

ဒီမိုကေရစီဆိုတာဟာ ျပည္သူလူထုက အုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း (rule by the people)နဲ႕ ျပည္သူလူထုအတြက္ အုပ္ခ်ဳပ္ ျခင္း (rule for the people) ဆိုတဲ့ စည္းမ်ဥ္းေတြအေပၚမွာ အေျခခံထားတဲ့ ႏိုင္ငံေရးစနစ္တခု ျဖစ္ပါတယ္။ ျပည္သူလူထုဆိုတာကေတာ့ ဟုတ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေမးစရာတခုက ရွိလာပါတယ္။ ျပည္သူလူထုဆိုတာ ဘယ္သူေတြလဲ။ ဒီေမးခြန္းဟာ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ား စုေပါင္းေနထိုင္တဲ့ တိုင္းျပည္ႏိုင္ငံေတြအတြက္ဆိုရင္ အလြန္ကို အေရးၾကီးတဲ့ ေမးခြန္းျဖစ္ပါတယ္။ multi-ethnicity ဆိုတဲ့ အေၾကာင္းအရာကို ၾကိဳတင္စဥ္းစား ေတြး ေခၚမွဳ၊ ျပင္ဆင္မွဳမရွိရင္ လစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတရပ္ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္လာမွဳနဲ႕ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးတည္ျငိမ္မွဳ (political stability) ေတြဟာ အခက္အခဲေတြ ျဖစ္လာေစတတ္ပါတယ္။ multi-ethnic context ေပၚမွာ အေျခခံတ့ဲ ဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းမွဳတရပ္ ေအာင္ျမင္စြာ ျဖစ္ေပၚလာႏိုင္ဖို႕ဆိုရင္ လိုအပ္ တဲ့ အေျခအေန (conditions) ေတြနဲ႕ ဒါေတြရွိေအာင္ ျပဳလုပ္ဖန္တီးထားရတဲ့ ကြန္စတီက်ဴးရွင္းေတြ၊ ဖယ္ဒရယ္ ျပည္ေထာင္စုစနစ္လိုမ်ိဳးစတာေတြ ရွိရပါတယ္။

ဒါေတြမရွိရင္ ဘာေတြျဖစ္လာႏိုင္မလဲလို႕ ေမးခ်င္စရာပါပဲ။ သမိုင္းအဆက္ဆက္ ႏိုင္ငံေပါင္းမ်ားစြာရဲ႕ သင္ခန္းစာ ေတြကေတာ့ nationalism ဆိုတဲ့ အမ်ိဳးသားေရး၀ါဒအေပၚမွာ အေျခခံတဲ့ ethnic antagonism ေတြ ျဖစ္လာႏိုင္ တာပါပဲ။ ဒီလိုေတြျဖစ္လာရင္ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံရဲ႕ ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳဟာ ဘယ္လိုမွ မေအာင္ျမင္ႏိုင္ပါ ဘူး။ ကနဦးဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းမွဳ (initial democratization) ကေန ဒီမိုကေရစီစနစ္ အျမစ္တြယ္ခိုင္မာ မွဳ (democratic consolidation) ျဖစ္လာဖို႕ကို အတားအဆီးေတြ ျဖစ္လာေစတတ္ပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ nationalism ဆိုတဲ့အေၾကာင္းေလးကို ႏိုင္ငံေရး၊ ယဥ္ေက်းမွဳ၊ စိတ္ဓာတ္ေရးရာ အပိုင္းေလးေတြကေန ျမင္ေလ့ရွိ ၾကတဲ့ ရွဳေထာင့္အျမင္ေလး အနည္းငယ္ကို တင္ျပခ်င္ပါတယ္။

Nationalism

political doctrine အရဆိုရင္ အမ်ိဳးသားေရး၀ါဒဆိုတာက ကမၻာေပၚမွာရွိတဲ့ လူအမ်ားဟာ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အစိုးရေတြရွိေနတဲ့ nation states ဆိုတဲ့ ႏိုင္ငံေတာ္ေတြမွာ သီးျခားေနထိုင္ၾကတယ္လို႕ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ Culture ideal အရ ဆိုရင္က်ေတာ့ identities မ်ားစြာ ကြဲျပားျခားနားတဲ့ အမ်ိဳးသား၊ အမ်ိဳးသမီးေတြကို ႏိုင္ငံေတာ္တရပ္ အေနနဲ႕ primary form of belonging ပံ့ပိုးေပးတဲ့ ၀ါဒတရပ္အေနနဲ႕ ျမင္ၾကတယ္။ moral ideal အေနနဲ႕က် ေတာ့ ျပည္တြင္းျပည္ပ အႏၱရာယ္ေတြကေန တိုင္းျပည္ကို ကာကြယ္ေပးတဲ့ သူရဲေကာင္းေတြရဲ႕ အနစ္နာခံ ေပး ဆပ္မွဳ က်င့္၀တ္ေတြကို မီးေမာင္းထိုးျပတတ္ၾကတယ္။
ဒီလိုကမၻာ့သမိုင္းအဆက္ဆက္က အမ်ိဳးသားေရး၀ါဒေတြကို ေလ့လာျပီး၊ ႏိုင္ငံေရးသိပၸံပညာရွင္ Ignatieff က civic nationalism နဲ႕ ethnic nationalism ဆိုတဲ့ အမ်ိဳးအစားႏွစ္မ်ိဳးကို ခြဲျခားရွင္းျပေဖာ္ထုတ္ခဲ့ပါတယ္။ ႏိုင္ငံ တႏိုင္ငံမွာရွိတဲ့ ျပည္သူလူထုဟာ လူမ်ိဳး၊ ဘာသာ၊ အသားအေရာင္၊ ဘာသာစကား ဆိုတာေတြအေပၚမွာ လံုး၀ ခြဲျခားမွဳမရွိေတာ့ပဲ ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးမူ၀ါဒ (nation's political creed) အေပၚမွာပဲ တညီတညြတ္တည္း လက္ခံက်င့္သံုး ယံုၾကည္ခ်က္ရွိေနတာကို civic nationalism လို႕ေခၚပါတယ္။ အေနာက္ဥေရာပႏိုင္ငံေတြရဲ႕ ဒီမို ကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳျဖစ္စဥ္အမ်ားစုမွာ ဒီ civic nationalism ကို အေျခခံတဲ့အတြက္ အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳ ျဖစ္စဥ္ေတြမွာ အခက္အခဲေတြ နည္းပါးခဲ့ပါတယ္။ ဒီလိုေတြမဟုတ္ပဲ အာရွ၊ အာဖရိကႏိုင္ငံေတြမွာက်ေတာ့ ဒီမို ကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းမွဳျဖစ္စဥ္ေတြဟာ ၾကာျမင့္တာေတြ၊ အခက္အခဲေတြအမ်ားၾကီး ရွိခဲ့ပါတယ္။ ဘာလို႕လဲ ဆိုေတာ့ သူတို႕ေတြရဲ႕ nationalism က မ်ားေသာအားျဖင့္ ethnic nationalism ေပၚမွာ အေျခခံတဲ့အတြက္ ေၾကာင့္ပါပဲ။

ethnic nationalism ကက်ေတာ့ လူတဦးခ်င္းရဲ႕ ရင္းႏွီးဆက္ႏြယ္မွဳေတြဟာ inherited ျဖစ္တယ္ဆိုတဲ့ သေဘာ တရားေပၚမွာ အေျခခံပါတယ္။ ႏိုင္ငံေတာ္ဆိုတာျဖစ္လာျပီးမွ ႏိုင္ငံသားအခ်င္းခ်င္း စည္းလံုးညီညြတ္မွဳမဟုတ္ပဲ၊ တိုင္းရင္းသားစည္းလံုးညီညြတ္မွဳဆိုတာကို လူမ်ိဳးစုအခ်င္းခ်င္း နားလည္မွဳတည္ေဆာက္ျပီးမွ ႏိုင္ငံေတာ္ဆိုတာ ျဖစ္တည္လာတယ္ဆိုတဲ့ အယူအဆျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုအယူအဆအေပၚမွာ အေျခခံတဲ့ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းေတြ အတြက္က တိုင္းရင္းသား စည္းလံုးညီညြတ္ေရး၊ တန္းတူညီမွ်ေရးဆိုတဲ့ အခ်က္ေတြအေပၚမွာ နားလည္မွဳ တည္ ေဆာက္ျပီးမွ ႏိုင္ငံေတာ္ျဖစ္တည္မွဳရွိရပါတယ္။ ဒီလိုမဟုတ္ရင္က်ေတာ့ ethnic antagonism ျဖစ္လာတတ္ပါ တယ္။ ဒီလိုျဖစ္လာရင္ လူမ်ိဳးအခ်င္းခ်င္းခြဲျခားဆက္ဆံမွဳ (discrimination) ေတြ၊ ျပည္တြင္းစစ္ (Civil Wars) ေတြျဖစ္လာေတာ့တာပါပဲ။ အဆိုးဆံုးအေနနဲ႕ လူမ်ိဳးတုန္းသတ္ျဖတ္မွဳ (Genocide) ေတြအထိ ျဖစ္လာႏိုင္ပါ တယ္။ အဲဒီအခါမ်ိဳးေတြမွာ စစ္တပ္ရဲ႕ အခန္းက႑ျမွင့္တင္မွဳေတြ ျဖစ္လာရာက စစ္အာဏာရွင္စနစ္ေတြ ဆက္ တိုက္ ထြန္းကားလာျပန္ပါေတာ့တယ္။ ဒါေၾကာင့္လဲ ပ႗ိပကၡေတြမွာ state formation conflict (ႏိုင္ငံေတာ္ တည္ေထာင္မွဳဆိုင္ရာ ပ႗ိပကၡ) ဟာ ေျဖရွင္းရအခက္ဆံုးနဲ႕ အရွည္ၾကာဆံုး ပ႗ိပကၡပံုစံတမ်ိဳးျဖစ္တယ္လို႕ ပညာရွင္ေတြက သံုးသပ္ေျပာဆိုၾကတာျဖစ္ပါတယ္။

ႏိုင္ငံေရးသိပၸံဘာသာရပ္ဟာ ဒီျပႆနာေတြကို နားလည္မွဳရွိေစဖို႕နဲ႕ ျပႆနာေျဖရွင္းႏိုင္မယ့္ နည္းလမ္းေတြကို consociational democracy ဆိုတဲ့ အိုင္ဒီယာနဲ႕ ေဖာ္ျပလမ္းညႊန္ေပးပါတယ္။

Consociational Democracy

Consociational Democracy ဆိုတာက တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ား စုေပါင္းေနထိုင္တဲ့ ႏိုင္ငံေတြနဲ႕ အျခားေသာ ယဥ္ေက်းမွဴဓေလ့ထံုးစံ ကြဲျပားျခားနားမွဳရွိေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာ ႏိုင္ငံေရးလူ႕အဖြဲ႕အစည္းတရပ္ ထူေထာင္တဲ့အခါ ျဖစ္ေပၚလာႏိုင္တဲ့ ျပႆနာေတြကို ေက်ာ္လႊားႏိုင္မယ့္ နည္းလမ္းေတြကို ရွာေဖြအေကာင္အထည္ေဖာ္တဲ့ political arrangement တခုပါ။ ဒီသေဘာတရားဟာ လူမ်ိဳး၊ စာေပ၊ ကိုးကြယ္မွဳနဲ႕ ယံုၾကည္ခ်က္ေတြမွာ နက္နက္ရွိဳင္းရွိဳင္း ျခားနားမွဳရွိေနတဲ့ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းေတြအတြက္ သင့္ေလ်ာ္မယ့္ democratic rule ပံုစံကို ေဖာ္ညႊန္းတာျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီမွာ ကြဲျပားေနတဲ့ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းေတြကို ညွိႏွိဳင္းေစ့စပ္ေပးႏိုင္မယ့္ political institutions ေတြရဲ႕ အခန္းက႑ဟာ အေရးပါသလို၊ လစ္ဘရယ္ဒီမိုကရက္တစ္ အုပ္ခ်ဳပ္မွဳရဲ႕ ဖြဲ႕စည္းပံုမွာလဲ flexibility ရွိရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအထဲမွာ အေရးၾကီးတာကေတာ့ ကြဲျပားတဲ့ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတိုင္းကို ဒီဂရီ ျမင့္မားတဲ့ ေအာ္တိုေနာ္မီ ေပးအပ္ရမွာပါ။ ဒီလိုလုပ္ျခင္းအားျဖင့္ အတြင္းစည္းမွာ အေျခခံအားျဖင့္ integration ရွိလာပါမယ္။

တကယ္ေတာ့ ဒီသေဘာတရားဟာ ကြဲျပားျခားနားမွဳ (diversity) ရွိေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာ political arrangements ေတြ တည္ေဆာက္ခဲ့စဥ္က ေအာင္ျမင္ခဲ့တဲ့ သာဓကေတြ အေပၚမွာ အေျခခံျပီး ေပၚေပါက္လာခဲ့တာပါ။ ဥပမာ အားျဖင့္- ဘယ္လဂ်ီယံႏိုင္ငံမွာဆိုရင္ Flemings နဲ႕ Walloonsတို႕အၾကားက ကြဲျပားျခားနားမွဳေတြ၊ ေဟာ္လန္မွာ ဆိုရင္ အျမစ္တြယ္ေနတဲ့ religious cleverages ေတြ၊ ၾသတၾတီးယားမွာဆိုရင္ anti-clerical socialistsနဲ႕ catholic bourgeoisie တို႕အၾကားက ျပင္းထန္တဲ့ antagonism ေတြစတဲ့ ကြဲျပားျခားနားမွဳေတြျဖစ္ပါတယ္။

Principles and Preconditions

ဒီလိုကြဲျပားျခားနားတဲ့ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုေတြ စုေပါင္းေနထိုင္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြရဲ႕ ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္း မွဳေတြအတြက္ အသင့္ေလ်ာ္ဆံုးျဖစ္တဲ့ consociational democracy သေဘာတရားမွာ အေျခခံစည္းမ်ဥ္း ႏွစ္ခ်က္ရွိပါတယ္။

ပထမဆံုးလိုအပ္တဲ့ အေျခခံစည္းမ်ဥ္းကေတာ့ သက္ဆိုင္ရာႏိုင္ငံမွာရွိတဲ့ ႏိုင္ငံေရးအျမင္နဲ႕ အေတြးအေခၚ အမ်ားစုကို ျခံဳငံုဖြဲ႕စည္းထားတဲ့ ပါ၀ါရွယ္ယာအဖြဲ႕အစည္း (executive power-sharing institutions) (သို႕ မဟုတ္) ညႊန္႕ေပါင္းအဖြဲ႕အစည္း (grand coalition institutions) ေတြျဖစ္ပါတယ္။ ဒုတိယလိုအပ္တဲ့ စည္းမ်ဥ္း ကေတာ့ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုအားလံုးအတြက္ autonomy ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုလုပ္ရာမွာ လူဦးေရ အေပၚမွာ မူတည္တြက္ခ်က္ျပီး public offices ေတြကို ခြဲေ၀ရပါမယ္။ proportionality အေပၚ အေျခခံရမွာျဖစ္ပါတယ္။

ႏိုင္ငံေရးသိပၸံပညာရွင္မ်ားက ဒီလိုအေျခခံစည္းမ်ဥ္းေတြအျပင္ multi-ethnic political system ေတြအတြက္ အသံုး၀င္လွတဲ့ preconditions ေတြကို ေဖာ္ထုတ္ေရးသားခဲ့ၾကပါတယ္။ အဲဒီအထဲမွာ အေရးၾကီးတဲ့ အခ်က္က ေတာ့ လူမ်ိဳးၾကီး၀ါဒ က်င့္သံုးေနတဲ့ လူမ်ိဳးစုတခု မရွိဖို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုေတြ စုေပါင္းေနထိုင္ တဲ့ ႏိုင္ငံတရပ္မွာ လူမ်ိဳးၾကီး၀ါဒ က်င့္သံုးတဲ့ လူမ်ိဳးစုတခုရွိေနရင္၊ ဒါမွမဟုတ္ ဒီ၀ါဒကို အားေပးေနတဲ့ ႏိုင္ငံ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး စနစ္တရပ္ရွိေနရင္ ဒီႏိုင္ငံက ျပည္သူေတြဟာ ျပည္တြင္းစစ္ရဲ႕ သားေကာင္ေတြ ျဖစ္ရတတ္ပါတယ္။ ဒီလိုအျဖစ္ေတြကို ေရွာင္ၾကဥ္ဖို႕ အေကာင္းဆံုးစနစ္တခုကေတာ့ ဖယ္ဒရယ္ျပည္ေထာင္စုစနစ္ပါပဲ။ ဒီစနစ္ မေပၚေပါက္ႏိုင္သေရြ႕ ပ႗ိပကၡေတြဟာ မေျပလည္ႏိုင္ပါဘူး။ စစ္ေရးအင္အား၊ စီးပြားေရးအင္အား ခ်ိန္ခႊင္လွ်ာ မညီခ်ိန္မွာ ေခတၱငုပ္လွ်ိဳးေနခဲ့ရင္ေတာင္ မီးပြားေတြဟာ မျငိမ္းတာေၾကာင့္ မီးေတာက္ေတြအျဖစ္ အခ်ိန္မေရြး ျပန္ေပၚလာႏိုင္ပါတယ္။

ေနာက္ထပ္အေရးၾကီးတဲ့ အခ်က္တခ်က္ကေတာ့ လူမွဳစီးပြားကြာဟမွဳ (socio-economic inequality) ေတြျဖစ္ပါ တယ္။ လူမ်ိဳးစုေတြအၾကားမွာ ဒီလိုကြာဟမွဳေတြ သိပ္ၾကီးေနရင္ ႏိုင္ငံတခုလံုးရဲ႕ စီးပြားေရး၊ လူမွဳေရး၊ က်န္းမာ ေရး၊ ပညာေရး ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳေတြကို ထိခိုက္ေစေတာ့တာပါပဲ။ ဒါေၾကာင့္ ေဒသတခုခ်င္းစီအလိုက္ စီးပြားေရး ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳပေရာဂ်က္ေတြ ခ်မွတ္ေရးဆြဲေပးဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ စီးပြားေရး၊ လူမွဳေရးဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္မွဳေတြ ဟာ ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳေတြအတြက္ အထူးပဲအေရးၾကီးလွတဲ့ explanatory factors ေတြျဖစ္တာ ေၾကာင့္ အထူးအာရံုစိုက္ျပီး စနစ္တက် ျပဳလုပ္ရမွာပါ။

တျခားအေရးၾကီးတဲ့ geographical compactness ေတြ၊ political accomodation ဆိုင္ရာ ယဥ္ေက်းမွဳ အစဥ္ အလာစတဲ့ အခ်က္ေတြရွိေနေသးေပမယ့္ ႏိုင္ငံေရးက်မ္းတခုမဟုတ္တဲ့အတြက္ အေသးစိတ္မေဖာ္ျပေတာ့ပါဘူး။

နိဂံုး

အခုဒီေဆာင္းပါးဟာ ဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းမွဳနဲ႕ တိုင္းရင္းသားေရးရာေတြမွာ ထည့္သြင္းစဥ္းစားဖို႕လိုအပ္ လွတဲ့ consociational democracy သေဘာတရားကို conceptual approach နဲ႕ ေရးသားေဖာ္ျပထားတာသာ ျဖစ္ပါတယ္။ case-study approach မဟုတ္တဲ့အတြက္ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံခ်င္းအလိုက္ ဥပမာေတြကို ထည့္သြင္း ေဖာ္ျပထားျခင္း မရွိပါဘူး။ ႏိုင္ငံေရးသိပၸံပညာရွင္ Peter Ferdinand ကေတာ့ ဒီအေျခခံသေဘာတရားေတြကို အသံုးျပဳျပီး Czechoslovakia နဲ႕ Yugoslavia တို႕ရဲ႕ စစ္ေအးတိုက္ပြဲျပီးစကာလ ဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းမွဳ မ်ားရဲ႕ အေျခအေနေတြ၊ ေအာင္ျမင္မွဳမရရွိပဲ ျပိဳကြဲခဲ့ရျခင္းရဲ႕ အေၾကာင္းရင္းေတြ၊ အားနည္းခ်က္၊ လိုအပ္ခ်က္ ေတြကို ေလ့လာေဖာ္ထုတ္ထားခဲ့ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရးပညာရွင္ V. Bogdanor ကလဲ multi-ethnic context အတြက္ consociational democracy အေကာင္အထည္ေဖာ္ရာမွာ လိုအပ္တဲ့ အခ်က္အလက္ေတြကို အေသး စိတ္ ေရးသားျပဳစုထားခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒီသေဘာတရားေတြဟာ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ား စုေပါင္းေနထိုင္ျပီး၊ ျပည္တြင္းစစ္မီးအမ်ိဳးမ်ိဳး ေတာက္ေလာင္မွဳေတြ၊ ေတာ္လွန္ေရးအသြင္မ်ိဳးစံုေတြ၊ အာဏာရွင္စနစ္ရဲ႕ လူမ်ိဳးၾကီး၀ါဒ က်င့္သံုးမွဳေတြ ျဖစ္ပြားေနတဲ့ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြက္လဲ တစံုတရာ အက်ိဳးျပဳႏိုင္မယ္ ယူဆျပီး၊ ဗဟုသုတအေနနဲ႕ သာ တင္ျပေရးသားျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးသံုးသပ္ခ်က္စာတမ္းမဟုတ္ပါ။ ဒီသေဘာတရားေတြအေပၚ အေျခခံျပီး၊ ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးအေပၚ သံုးသပ္ခ်က္သုေတသနမ်ား ဆက္လက္ျပဳလုပ္ၾကမယ္ဆိုရင္ အက်ိဳးရွိေစႏိုင္ မယ့္ သေဘာတရားေတြလို႕ေတာ့ ေတြးထင္မိပါတယ္။

ခင္မမမ်ိဳး (၁၀၊ ၁၊ ၂၀၀၉)
ရည္ညႊန္းကိုးကား
Anderson, B. (1991) Imagined Communities, 2nd edition, Verso, London
Bogdanor, V. (ed.) (1991) The Blackwell Encyclopaedia of Political Science, Blackwell, Oxford
Ferdinand, P. (1997) 'Nationalism, Community and democratic transition in Czechoslovakia and Yugoslavia” in Potter, D., GoldBlatt, D. (eds) Democratization,Polity Press, Cambridge

REF: ခင္မမမ်ဳိး