ဧရာဝတီ ကို ကာကြယ္ၾကစို႔

ေအာင္ဒင္

(၁) ကြယ္လြန္သြားေသာ ျမစ္ၾကီးမ်ား
ျမစ္ၾကီး တစ္စင္းရဲ့ အဓိက ရွင္သန္မႈက ခရီးမိုင္ေပါင္းမ်ားစြာ၊ ေတာင္တန္းေတြ၊ ေတာအုပ္ေတြ၊ ႐ိႈေျမာင္ေတြ၊ လြင္ျပင္ေတြ၊ ျမိဳ႕ရြာ ေတြ၊ အေကြ႔အေကာက္ ေထာင္ေပါင္း မ်ားစြာကို ျဖတ္သန္း စီးဆင္းျပီး ပင္လယ္ (သို႕မဟုတ္) သမုဒၵရာ ထံ ေပါင္းစပ္ ခိုလႈံရျခင္းပါ၊ ပင္လယ္ထံ ေရာက္ေအာင္ မစီးဆင္း ႏိုင္ေတာ့တဲ့ ျမစ္ၾကီးေတြကို ေသဆုံးတယ္လို႔ သတ္မွတ္ ၾကပါတယ္၊ ျမစ္ၾကီး ေသဆုံးသလို ျမစ္ကို အမွီျပဳ ရွင္သန္ၾကတဲ့ ျပည္သူမ်ားရဲ့ ဘဝ ရပ္တည္မႈေတြလဲ အၾကီးအက်ယ ္ပ်က္ဆီး ၾကရတာပါ၊ သဘာဝ တရားေၾကာင့္ ျဖစ္ေစ၊ လူတို႔ ရဲ့ ဖန္တီးမႈေၾကာင့္ ျဖစ္ေစ လူ႔သမိုင္း တေလွ်ာက္မွာ ေသဆုံး ခဲ့ရတဲ့ ျမစ္ၾကီးေတြ အမ်ားၾကီး ရွိခဲ့ပါတယ္၊ လူ႔ပေယာဂေၾကာင့္ ေသဆုံး ခဲ့ရတဲ့ ထင္ရွားတဲ့ ျမစ္ၾကီး တစင္းကေတာ့ တရုတ္ျပည္က ျမစ္ဝါျမစ္ ၾကီး (Yellow River) ပဲျဖစ္ပါတယ္။

တရုတ္ျပည္ရဲ့ အဓိကျမစ္ၾကီး သုံးစင္း (ယန္ဇီ၊ မဲေခါင္ နဲ႔ ျမစ္ဝါ) ထဲက ျမစ္ဝါျမစ္ၾကီးကို တရုတ္ျပည္ရဲ့ မိခင္ ျမစ္ၾကီးလို႔ သတ္မွက္ တင္စား ၾကပါတယ္၊ ႏွစ္ေပါင္း ၂၀၀၀ ေက်ာ္ သက္တမ္းရွိခဲ့ျပီး တရုတ္ျပည္ ေျမာက္ပိုင္း တိဘက္ ေဒသက ေရခဲေတာင္မ်ား ဆီက အစျပဳ၊ တရုတ္ျပည္ၾကီး တခုလုံးကို မိုင္ေပါင္း ၃၄၀၀ ေက်ာ္ ျဖတ္သန္းျပီး ဘိုဟိုင္းပင္လယ္ (The Bo Hai Sea) ထံ စီးဝင္ခဲ့တာပါ၊ တရုတ္ ႏိုင္ငံသားေတြ အတြက္ ဒီျမစ္ၾကီးဟာ အီဂ်စ္ႏိုင္ငံက ႏိုင္းျမစ္ၾကီး လိုပါပဲ၊ ယဥ္ေက်းမႈတို႔ ေမြးဖြား ရွင္သန္ရာ၊ ႏွစ္ေပါင္း ေထာင္ခ်ီ တည္တံ့ခဲ့တဲ့ ေအာင္ျမင္မႈမ်ားရဲ့ အထိမ္းအမွတ္၊ ေၾကာက္ရြံ႕ျပီး ခန္႔ျငားရတဲ့ သဘာဝ အင္အားစုၾကီး၊ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္၊ အခုေတာ့ အဲဒီ ျမစ္ဝါျမစ္ၾကီးဟာ ေသဆုံးေနပါျပီ၊ လူေတြ ဖန္တီးတဲ့ အညစ္ အေၾကးေတြ စြန္းထင္း၊ အမိႈက္သ႐ိုက္ေတြ ျပည့္ႏွက္၊ ေျမာက္မ်ား လွစြာေသာ ဆည္ၾကီးမ်ား၊ ေရကာတာၾကီးမ်ားရဲ့ လည္မ်ိဳညွစ္ အႏိုင္က်င့္ ခံရမႈေတြ နဲ႔ သူ႔ေရဟာ အရင္လို မသန္႔ရွင္းေတာ့၊ သူ႔ေရစီး ဟာ အရင္လို မတည္ညိမ္ေတာ့၊ သူ႔ေရပမာဏဟာ အရင္လို မမ်ားျပားေတာ့၊ သူ႔ရဲ့ ခရီး ဟာလဲ ပင္လယ္ဆီ မေရာက္ႏိုင္ေတာ့၊ ဒီ ေန႔မွာေတာ့ ေသဆုံးေနတဲ့ ျမစ္ဝါျမစ္ၾကီးဟာ တရုတ္ျပည္ရဲ့ သဘာဝ ပါတ္ဝန္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရး ဂ႐ုမစိုက္မႈကို အထင္အရွား ျပသတဲ့့ အမွတ္အသား တခု အျဖစ္နဲ႔သာ ရပ္တည္ ေနရပါျပီ၊ တရုတ္ျပည္သူမ်ား နဲ႔ ကမၻာ တဝွမ္းက တာဝန္သိ အဖြဲ႔အစည္းမ်ား၊ အစိုးရမ်ားက အျပင္းအထန္ ေထာက္ျပ ေဝဘန္ၾကလို႔ အလန္႔တၾကား ႏိုးထလာတဲ့ တရုတ္ အစိုးရက ျမစ္ဝါျမစ္ ျပန္လည္ ထူေထာင္ေရး စီမံကိန္းေတြ စတင္ ေဆာင္ရြက္ေနေပမည့္ အလြန္ကိုပဲ ေနာက္က်ခဲ့ပါျပီ။

က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ ဧရာဝတီျမစ္ၾကီးလဲ ျမစ္ဝါျမစ္ၾကီးလို ပင္လယ္ဆီ မေရာက္ႏိုင္ေတာ့တဲ့ ဘဝမ်ိဳး ၾကဳံရ ေလာက္ေအာင္ ကိုပဲ အႏိုင္က်င့္ ခံေနရပါျပီ၊ ကခ်င္ျပည္နယ္က ေမခ၊ မလိခ ျမစ္ဆုံ ေဒသမွာ တရုတ္ အစိုးရပိုင္ ကုမၸဏီမ်ားက ေဆာက္လုပ္ ေနတဲ့ ျမစ္ဆံု ဆည္စီမံကိန္းၾကီး ျပီးသြားခဲ့ရင္ ယူနန္ျပည္နယ္ၾကီး လွ်ပ္စစ္ ဓာတ္အားေတြ အလံုအေလာက္ ရျပီး စီးပြါးေရး ပိုမိုတိုးတက္၊ ျမန္မာ စစ္ဗိုလ္ေတြ နဲ႔ အလိုေတာ္ရိ စီးပြါးေရးသမားေတြ အက်ိဳးအျမတ္ ျဖစ္ထြန္းျပီး ဧရာဝတီ ျမစ္ၾကီးကေတာ့ ကြယ္လြန္သြားတဲ့ ျမစ္မ်ားစာရင္းထဲ ေနာက္တိုး ဝင္ေရာက္၊ ျမန္မာျပည္သူေတြ ကေတာ့ လက္ရွိ ဆင္းရဲ ႏြမ္းပါးမႈထက္ အဆေပါင္းမ်ားစြာ နိမ့္က်ျပီး ကုန္းေကာက္စရာ မရွိေလာက္ေအာင္ကို ဆင္းရဲၾက၊ ပ်က္ဆီးၾကရမွာပါ၊ ဧရာဝတီကို ျမစ္ဝါျမစ္ လိုဘဝမ်ိဳး မေရာက္ေအာင္ က်ေနာ္တို႔ အခ်ိန္မီ ကာကြယ္ၾကဖို႔ အေရးတၾကီး လိုအပ္ေနပါျပီ။

(၂) ဆည္၊ ေရကာတာ၊ ေရေလွာင္တမံ
စကားလုံး သုံးလုံးကြဲေနေပမည့္ အဓိပၸာယ္က အတူတူပါပဲ၊ ျမစ္ကို ျဖတ္ျပီး ျမစ္ေရစီးကို ဟန္႔တားဖို႔ တည္ေဆာက္ ထားတဲ့ နံရံၾကီး တခုပါ၊ အဲဒီနံရံၾကီးနဲ႔ ျမစ္ေရစီးကို တားျပီး အဲဒီျမစ္ေရေတြကို စုေဆာင္းဖို႔ ေရေလွာင္ကန္ (Reservoir) ေခၚတဲ့ လူလုပ္ ေရကန္ ၾကီး (Artificial Lake) တခုကို ဆက္စပ္ တည္ေဆာက္ရပါတယ္၊ အဲဒီလို ျမစ္ေရစီးကို ဆည္ (သို႔) ေရကာတာ (Dam) နဲ႔ ဟန္႔တား၊ ျမစ္ထဲက ေရေတြကို ေရေလွာင္ကန္ (Reservoir) ထဲမွာ စုေဆာင္းျပီး ေရေလွာင္ကန္ နံေဘးမွာ ကပ္လွ်က္ တည္ေဆာက္ထားတဲ့ ေရအားလွ်ပ္စစ္ဓာတ္ ထုတ္လုပ္ေရး တာဘိုင္ (Turbine) ၾကီးမ်ားနဲ႔ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္ ထုတ္လုပ္ျပီး သြယ္တန္းထားတဲ့ မဟာဓာတ္အား လိုင္းမ်ားနဲ႔ အလိုရွိတဲ့ ေနရာကို ပို႔ေဆာင္ပါတယ္၊ ဒီျမစ္ဆံုဆည္က ရမည့္ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အား အားလုံးနီးပါးကို တရုတ္ႏိုင္ငံ၊ ယူနန္ ျပည္နယ္ကို တင္ပို႔မွာပါ၊ ေရကာတာမွာ ေရတံခါးၾကီးမ်ား ရွိပါတယ္၊ တာဘိုင္မ်ားထဲ ေရေတြ ျဖတ္သန္းျပီး လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အား ထုတ္ျပီးတဲ့အခါ အဲဒီ ေရတံခါးၾကီးမ်ားက တဆင့္ ျမစ္ထဲကို မလိုအပ္ေတာ့တဲ့ ေရေတြ ျပန္ထုတ္ေပးမွာပါ၊ ဒီေတာ့ ျမစ္အထက္က က်လာတဲ့ ေရကို ေရကာတာၾကီးနဲ႔ ပိတ္ဆို႔ ဟန္႔တား၊ ေရေလွာင္ကန္ၾကီး ထဲမွာ လိုအပ္တဲ့ ပမာဏရတဲ့ အထိ စုေဆာင္း၊ လိုအပ္တဲ့ ပမာဏ ရေတာ့မွ အဲဒီေရေတြကို လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အား ထုတ္မည့္ တာဘိုင္ၾကီးေတြကို ျဖတ္သန္း၊ ျပီးေတာ့မွ မလိုအပ္ေတာ့တဲ့ ေရေတြကို ေရတံခါးၾကီးမ်ားက တဆင့္ ျမစ္ရဲ့ ေအာက္ပိုင္းဆီကို ျပန္လည္ ထုတ္လႊတ္ ေပးမွာပါ၊ ဒါဟာျဖင့္ ေရအား လွ်ပ္စစ္ဓာတ္ ထုတ္မည့္ ဆည္ စီမံကိန္း တခုရဲ့ ေယဘူယ်လုပ္ငန္းစဥ္ပါ။

ဒီေတာ့ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အား မ်ားမ်ားထုတ္ခ်င္တာနဲ႔အမွ်၊ စုေဆာင္းရမဲ့ ေရပမာဏက ပိုျပီးမ်ားျပား၊ ေရကာတာၾကီးက ပိုျပီး ျမင့္မား၊ ေရေလွာင္ကန္ၾကီးရဲ့ အက်ယ္ အဝန္းက ပိုျပီး ၾကီးမား က်ယ္ျပန္႔၊ အဲဒီ ေရကာတာၾကီး ေဆာက္လုပ္ဖို႔ အတြက္ ဆည္ေဆာက္လုပ္မည့္ ေနရာက ဖယ္ရွားေပးရမည့္ လူထုရဲ့ ေပးဆပ္ရမႈက ပိုျပီး မ်ားျပားျပီး ျမစ္ေအာက္ပိုင္းက လူထုရဲ့ ခံစား နာက်င္ရမႈ၊ ဆုံးရႈံးမႈ ေတြကလဲ ပိုျပီး ၾကီးမား နက္႐ိႈင္း ပါလိမ့္မယ္၊ အခု ျမစ္ဆံုဆည္ ကိစၥကို ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ေရအားလွ်ပ္စစ္ ကီလိုဝတ္ ၃ သန္း ၆ သိန္း ကေန ၆ သန္း (3.6 million kw-6 million kw) ႏွစ္စဥ္ ထုတ္လုပ္ဖို႔ ေမွ်ာ္လင့္ ထားတာမို႔ ဆည္ၾကီးရဲ့ အလ်ားနဲ႔ အျမင့္က အင္မတန္ ၾကီးမားပါတယ္၊ အလ်ား ေပ ၅၀၀၊ အျမင့္ ေပ ၅၀၀ ဆိုတာ အထပ္ ၄၉ ထပ္ အေဆာက္အအံု တခုေလာက္ ျမင့္ပါတယ္၊ ျပီးေတာ့ ေရေလွာင္ ကန္ၾကီးရဲ့ ဧရိယာ အက်ယ္အဝန္း ကလဲ ၂၉၅ ဒႆမ ၈ စတုရန္းမိုင္ ဆိုေတာ့ ဧရိယာ စတုရန္းမိုင္ ၂၃၁ ဒႆမ ၂ ရွိတဲ့ မဟာရန္ကုန္ ျမိဳ႕ေတာ္ထက္လဲၾကီး၊ ဧရိယာစတုရန္းမိုင္ ၂၆၈ ရွိတဲ့ စကၤာပူ ျမိဳ႕ၾကီးထက္လဲ ၾကီးျပီး၊ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုက ဧရိယာ စတုရန္းမိုင္ ၃၀၁ ရွိတဲ့ နယူးေယာက္ ျမိဳ႕ေတာ္ၾကီးေလာက္ကို က်ယ္ဝန္း လွပါတယ္၊ ဒီေလာက္ၾကီးမားတဲ့ ေရေလွာင္ကန္ၾကီးကို ေဆာက္ဖို႔ ျမစ္ဆုံေဒသ တဝိုက္က ေက်းရြာေပါင္း ၄၇ ရြာ ေရႊ႕ေျပာင္း ေပးရမွာျဖစ္ျပီး ကခ်င္ လူမ်ိဳး ၂၀၀၀၀ ေက်ာ္ သူတို႔ရဲ႕ ဇာတိေျမ၊ သူတို႔ရဲ႕ ဘိုးစဥ္ေဘာင္ဆက္က အေမြအႏွစ္ေတြကို ဆုံးရွုံး ၾကရမွာပါ၊ ပိုျပီးၾကီးမားတဲ့ ဆုံးရွုံးမႈကေတာ့ ေရေအာက္ ေရာက္သြားေတာ့မည့္ အျမဲစိမ္း သစ္ေတာၾကီးေတြ၊ ေတာင္တန္းေတြ၊ လြင္ျပင္ေတြနဲ႔ ကခ်င္လူမ်ိဳးမ်ား အမြန္အျမတ္ တန္ဘိုးထားၾကတဲ့ ဖခင္နဂါး ၾကီးနဲ႔ သားနဂါးႏွစ္ေကာင္ ေမြးဘြားရာ၊ ေပ်ာ္ျမဴးရာ ျမစ္ဆံုေဒသကို ဆုံးရွုံးရမွာပါ၊ ဒီဆုံးရွုံးမႈေတြကို ဘယ္လို ေလ်ာ္ေၾကးနဲ႔မွ အစားထိုးလို႔ မရႏိုင္ပါ။

(၃) ျမစ္ေအာက္ပိုင္းမွ ဆုံးရွုံးမႈမ်ား
ပိုျပီးရွင္းေအာင္ အမွတ္စဥ္ထိုးျပီး ေျပာျပခ်င္ပါတယ္၊
(က) အလ်ား ေပ ၅၀၀၊ အျမင့္ေပ ၅၀၀ ရွိတဲ့ ေရကာတာၾကီးက ေမခနဲ႔ မလိခ ျမစ္ၾကီး ႏွစ္စင္းက စီးဆင္းလာတဲ့ ေရေတြကို ပိတ္ဆို႔ ဟန္႔တားျပီး နယူးေယာက္ ျမိဳ႕ၾကီးေလာက္ က်ယ္ျပန္႔ျပီး ၆၆ ထပ္ အေဆာက္အအံု တခုေလာက္ျမင့္ (ေပ ၉၅၀) တဲ့ ေရေလွာင္ ကန္ၾကီးထဲမွာ အရင္ သိမ္းဆည္း ထားလိုက္မွာပါ၊ ဒါေၾကာင့္မို႔ ဧရာဝတီ ျမစ္ၾကီးရဲ့ ပင္မ အစဟာ ေမခ နဲ႔ မလိခ မဟုတ္ေတာ့ပါ၊ ျမစ္ဆုံ ဆည္ၾကီး ျဖစ္သြားပါျပီ၊ ျမစ္ဆုံဆည္ၾကီးက ေရလႊတ္ေပးမွသာ ဧရာဝတီ ဆက္လက္ စီးဆင္း ႏိုင္မွာပါ။

(ခ) အဲဒီ ေရေလွာင္ကန္ၾကီးထဲမွာ လိုအပ္တဲ့ ေရပမာဏရဖို႔ အခ်ိန္ အေတာ္ၾကာ စုေဆာင္းရမွာပါ၊ အခ်ိဳ႕ ဆည္ၾကီးေတြမွာ ေရကာတာ အျပည့္ ေရစုခ်ိန္ တႏွစ္ကေန တႏွစ္ခြဲ ၾကာပါတယ္၊ ေရေလွာင္ကန္ၾကီး ေရစုေနတဲ့ အခ်ိန္မွာ ဧရာဝတီ ျမစ္ၾကီးထဲ ေရစီးမွာ မဟုတ္ပါ။

(ဂ) ေရေလွာင္ကန္ထဲမွာ ေရျပည့္ျပီးတဲ့ေနာက္ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အား ထုတ္လုပ္ျပီး မလိုေတာ့တဲ့ ေရကို ေရတံခါးၾကီးမ်ားက တဆင့္ ဧရာဝတီ ျမစ္ထဲ ထုတ္လႊတ္မွာ ျဖစ္ပါတယ္၊ ဧရာဝတီ ျပန္လည္ စီးဆင္း ႏိုင္ပါလိမ့္မယ္၊ ဒါေပမည့္ ေရေတြက ညစ္ပါတ္ျပီး မသန္႔ရွင္း ေတာ့ပါ။

(ဃ) ေရကာတာက ထုတ္လႊတ္တဲ့ ေရက မသန္႔ရွင္း ေတာ့လို႔ အဲဒီေရ (Polluted Water) ကို ေသာက္သုံး ၾကရမည့္ လူေတြ၊ တိရိစာၦန္ေတြ အတြက္ ေရာဂါဘယေတြ ရေစပါတယ္၊ ေရေလွာင္ကန္ၾကီး ကိုယ္တိုင္က ျခင္လို ငွက္ဖ်ား စတဲ့ ေရာဂါဘယ ျဖန္႔ေဝ တတ္တဲ့ ပိုးမႊားေတြ စုေဝးပြါးမ်ားရာ ေဒသၾကီး ျဖစ္လာျပီး ပါတ္ဝန္းက်င္ လူထုရဲ့ က်န္းမာေရးကို အၾကီးအက်ယ္ ထိခိုက္ ေစႏိုင္ပါတယ္။

(င) ေမခ နဲ႔ မလိခ ျမစ္မ်ားက စီးဆင္းလာတဲ့ ေရဟာ ႏုံးမ်ား၊ သဲမ်ားကိုပါ သယ္ေဆာင္ လာခဲ့ျပီး အဲဒီ ႏုံးေတြ၊ သဲေတြ (Sediment) က ဧရာဝတီ ျမစ္ေၾကာင္း တေလွ်ာက္ ျမစ္ညာပိုင္းမွာ ေျမဩဇာ အင္မတန္ ေကာင္းတဲ့ ႏုံးတင္ေျမႏုေတြ ဖန္တီးေပးျပီး ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ့ စိုက္ပ်ိဳးေရး လုပ္ငန္းကို အၾကီးအက်ယ္ ေထာက္ပံ့ ေနတာတာပါ၊ ဆည္ၾကီး ျပီးသြားရင္ေတာ့ အဲဒီ ႏုံးေတြဟာ ေရေလွာင္ကန္ၾကီးရဲ့ ေအာက္ေျခမွာပဲ အနည္ထိုင္ က်န္ရစ္ခဲ့ျပီး ျမစ္ေအာက္ပိုင္းကို ဘယ္လိုမွ ေရာက္မွာ မဟုတ္ေတာ့ပါ၊ ႏုံးတင္ေျမႏု ပါးရွားသြားမည့္ ျမစ္ဝ ကြၽန္းေပၚမွာ စိုက္ပ်ိဳးေရး လုပ္ငန္းေတြ ထိခိုက္ပါလိမ့္မယ္။

(စ) ဆည္ၾကီးကပဲ ျမစ္အတြင္း ငါးအပါအဝင္ ေရေနသတၱဝါ မ်ားရဲ့ ျမစ္ဖ်ားကေန ျမစ္ေၾကာင္း တေလွ်ာက္ ေရႊ႕ေျပာင္း သြားလာမႈကို ပိတ္ဆို႔ ဟန္႔တား လိုက္ပါလိမ့္မယ္၊ ငါးမ်ိဳးဆက္တုံးမႈ၊ အေရအတြက္ ရွားပါးမႈေတြက ေရလုပ္ငန္း လုပ္ကိုင္သူမ်ားကို အၾကီးအက်ယ္ ထိခိုက္ပါလိမ့္မယ္။

(ဆ) ျမစ္ေရပမာဏ နဲ႔ ေရစီးကို ဆည္ၾကီး က ထိန္းခ်ဳပ္လိုက္ျပီ မို႔လို႔ ျမစ္အတြင္း သေဘၤာမ်ား၊ ေမာ္ေတာ္မ်ား၊ ေလွမ်ားနဲ႔ ခရီးသြား လာမႈဟာ ပိုျပီး ခက္ခဲ လာပါလိမ့္မယ္၊ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ့ ျမိဳ႕ေပါင္း၊ ရြာေပါင္းမ်ားစြာ၊ ဆိပ္ကမ္းေပါင္း မ်ားစြာဟာ ဧရာဝတီ ျမစ္ေၾကာင္း တေလွ်ာက္ ဝဲ၊ယာ တဘက္တခ်က္မွာ တည္ရွိေနၾကျပီး ခရီး သြားလာေရး နဲ႔ ကုန္စည္ စီးဆင္းမႈ အတြက္ ဒီျမစ္ၾကီးကို ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ့ လူဦးေရ ၆၀% က အားကိုး ေနရတာပါ၊ ေရနည္းသြားတဲ့ ျမစ္ၾကီးအတြင္း၊ ေရတိမ္သြားတဲ့ ျမစ္ၾကီးအတြင္း၊ ေရစီးနည္းျပီး မမွန္တဲ့ ျမစ္ၾကီး အတြင္းမွာ သေဘၤာမ်ား၊ ေမာ္ေတာ္မ်ား၊ ေလွမ်ား မိုးရာသီကလြဲရင္ က်န္တဲ့ အခ်ိန္ေတြမွာ သြားလာႏိုင္မွာ မဟုတ္ေတာ့ပါ။

(စ်) ေရစီးေႏွးျပီး ေရပမာဏနည္းသြားတဲ့ ျမစ္ၾကီးရဲ့ ကမ္းပါးတဖက္ တခ်က္က ျမစ္ေရကို အမွီျပဳျပီး ေပါက္ေနတဲ့ ဒီေရာက္ေတာေတြ ပ်က္စီး ကုန္ပါလိမ့္မယ္၊ ဒီေရာက္ေတာေတြ မရွိေတာ့တဲ့ အတြက္ ကမ္းပါးေတြ ျပိဳက်ျပီး ဧရာဝတီ ျမစ္နဲ႔ ျမစ္လက္တက္မ်ား အတြင္း မွာ ေသာင္ထြန္းျပီး အဲဒီ ေျမပမာဏက ေရပမာဏထက္ ပိုမ်ား လာပါလိမ့္မယ္၊ ေရနည္းသြားတဲ့ ျမစ္ၾကီးနဲ႔ ဒီေရာက္ေတာေတြ ပ်က္သုံးမႈက ဧရာဝတီ ျမစ္္ဝွမ္းေဒသ ကို ေျခာက္ေသြ႔ဇုံ အျဖစ္ အသြင္ ေျပာင္းလိုက္ပါလိမ့္မယ္။

(ည) တခါတရံ မိုးအျပင္းအထန္နဲ႔ အဆက္မျပတ္ရြာသြန္းတဲ့ အခါ ဆည္ထဲမွာ ေရပမာဏက ဆည္က ထိန္းထား ႏိုင္တာထတ္ အဆ မတန္ ပိုမ်ား လာတတ္ပါတယ္၊ အဲဒီအခါမွာ ေရအင္အားေၾကာင့္ ဆည္ျပိဳက်မွာကို ေရွာင္တဲ့ အေနနဲ႔ ဆည္ေရတံခါး ေတြကို ဖြင့္ျပီး ေရေတြ ရုတ္တရက္ ထုတ္ပစ္ တတ္ၾကပါတယ္၊ အဲဒီ အေရးေပၚ ေရထုတ္မႈက ဧရာဝတီ ျမစ္ထဲကို ေတာင္က် ေခ်ာင္းေရေတြ ဒလေဟာ အရွိန္အဟုန္ ၾကီးမားစြာ စီးဆင္း လာသလိုမ်ိဳး ျဖစ္ပါလိမ့္မယ္၊ ျမစ္ထဲမွာလဲ ကမ္းျပိဳထားလို႔ ေသာင္ေတြက ကမ္းပါးထက္ ပိုျမင့္ ေနတဲ့ အခ်ိန္၊ ကမ္းပါးမွာလဲ ဒီေရာက္ေတာေတြ မရွိေတာ့တဲ့ အခ်ိန္မွာ ဒီ ေရစီးဆင္းမႈက ျမစ္နဲ႔ မလွမ္းမကမ္းက ျမိဳ႕ရြာမ်ားကို ေရလႊမ္းမိုးတဲ့ အထိ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္၊ ကခ်င္ျပည္နယ္ အတြင္းက ျမိဳ႕ၾကီးမ်ား အားလုံးနီးပါး ဒီရုတ္တရက္ ေရလႊမ္းမိုးမႈဒဏ္ကို မၾကာခဏ ခံစား ၾကရမွာပါ။

(ဋ) ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ေျခာက္ေသြ႔တဲ့အခ်ိန္၊ ေႏြရာသီ (ေဖေဖာ္ဝါရီလ ကေန ေမလ အတြင္း) ဆည္ထဲမွာလဲ ေရနည္းမွာမို႔ ဆည္က ေရ ျပန္ထုတ္တာလဲ အလြန္နည္းျပီး ဧရာဝတီျမစ္ အတြင္း ေရစီးဆင္းမႈ မရွိသေလာက္ ျဖစ္ေတာ့မွာပါ၊ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ဧရာဝတီျမစ္ စီးဝင္ရမည့္ ဘဂၤလားပင္လယ္ (Andaman Sea) က ေရေတြက ဧရာဝတီ ျမစ္ဘက္ကို ျပန္လည္ စီးဝင္ျပီး ဧရာဝတီ ျမစ္ဝကြၽန္းေပၚ တခုလုံး ဆားငံေရေတြ လႊမ္းသြား ပါလိမ့္မယ္၊ ေႏြကုန္လို႔ မိုးရာသီ စပါးစိုက္ပ်ိဳးရမည့္ အခ်ိန္မွာ ဆားငံေရ လႊမ္းျပီး ပ်က္ဆီးေနတဲ့ လယ္ေျမေတြက ျမန္မာႏိုင္ငံ လယ္သမားထုၾကီးရဲ့ အက်ိဳးစီးပြါးကို အၾကီးအက်ယ္ ထိခိုက္မွာ ျဖစ္သလို ျမန္မာ တႏိုင္ငံလုံး ဆန္စပါး ရွားပါးမႈ၊ စားနပ္ရိကၡာ မလံုေလာက္မႈမ်ား ျဖစ္ေပၚ ပါလိမ့္မယ္။

အထက္မွာ တင္ျပထားတာေတြနဲ႔ သဘာဝပါတ္ဝန္းက်င္ ပ်က္ဆီးမႈ၊ ရာသီဥတု ေဖာက္ျပန္မႈ၊ ရွားပါး သစ္ပင္မ်ား၊ ပန္းမ်ား၊ ေရေန သတၱဝါမ်ား၊ ငွက္မ်ိဳးစုမ်ား မ်ိဳးတုန္း ေပ်ာက္ကြယ္မႈေတြ ေပါင္းစပ္ လိုက္မယ္ဆိုရင္ တရုတ္ အစိုးရရဲ့ ဧရာဝတီ ျမစ္ဖ်ားမွာ ျမစ္ဆံုဆည္ တည္ေဆာက္ျခင္းဟာ ျမန္မာျပည္သူ သန္းေပါင္းမ်ားစြာ ကို စီးပြါးေရး၊ လူမႈေရး၊ က်န္းမာေရး၊ အသက္ရွင္သန္ေရး၊ စားနပ္ရိကၡာ ဖူလံုေရး၊ ႏိုင္ငံေရး အဘက္ဘက္က အတိုင္းအဆမရွိ ပ်က္စီးေစမွာပါ၊ သူတို႕ရဲ့ ႏိုင္ငံမွာ ျမစ္ဝါျမစ္ ၾကီး ေသဆုံးသြားတဲ့ သာဓက အထင္အရွား ရွိရက္နဲ႔ က်ေနာ္တို႔ ႏိုင္ငံက မိခင္ျမစ္ၾကီးကို သတ္ဖို႔ ၾကိဳးစား ေနတာဟာ တရုတ္ အစိုးရက ျမန္မာျပည္သူမ်ားကို တိုက္႐ိုက္ ဖိႏွိပ္ ေစာ္ကားေနတာလို႔ က်ေနာ္ ယူဆပါတယ္၊ တရုတ္ အစိုးရနဲ႔ ပူးေပါင္းျပီး ျမန္မာ ျပည္သူမ်ားကို လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္ ေနတဲ့၊ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ့ မိခင္ျမစ္ၾကီးကို သတ္ျဖတ္ေနတဲ့ ျမန္မာ စစ္ေခါင္းေဆာင္ ေတြကိုလဲ အလြန္ အံ့ဩမိပါတယ္၊ တကယ္ေတာ့ သူတို႔ေတြလဲ မ်ိဳး႐ိုးစဥ္ဆက္ ဧရာဝတီနဲ႔ ၾကီးျပင္းျပီး ဧရာဝတီရဲ့ ေစာင့္ေရွာက္မႈကို ခံယူခဲ့ၾကရ သူေတြပါ၊ ဧရာဝတီ ဟာ က်ေနာ္တို႔ အားလုံးရဲ့ အေမ ျဖစ္သလို သူတို႔ရဲ့ အေမလဲ ျဖစ္ပါတယ္၊ ဧရာဝတီ ရဲ့ေက်းဇူးေတြ သူတို႔ အေပၚမွာလဲ အမ်ားၾကီး ရွိပါတယ္။

(၄) ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈ ေလွ်ာ့ခ်ေရး
ဦးသိန္းစိန္ ၾကံ့ဖြံ႔သမၼတ ျဖစ္လာျပီးတဲ့ေနာက္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္းမွာ က်ယ္က်ယ္ ျပန္႔ျပန္႔ ေျပာဆို လာၾကတာ ကေတာ့ "ဆင္းရဲ ႏြမ္းပါးမႈ ေလွ်ာ့ခ်ေရးနဲ႔ ပေပ်ာက္ေရး" ပါပဲ၊ ဦးသိန္းစိန္ ကဦးေဆာင္ျပီး ေဆြးေႏြးပြဲေတြ၊ စာတမ္း ဖတ္ပြဲေတြ အၾကီးအက်ယ္ ျပဳလုပ္ ေနၾက တာပါ၊ ဦးသိန္းစိန္ရဲ့ စီးပြါးေရး အၾကံေပး အဖြဲ႔ေခါင္းေဆာင္ ေဒါက္တာ ဦးျမင့္ကလဲ၂၀၁၁ခုႏွစ္ ေမလ ၂၀-၂၁၊ ေနျပည္ေတာ္မွာ က်င္းပတဲ့ "ေက်းလက္ေဒသ ဖြံ႔ျဖိဳးေရးႏွင့္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈ ပေပ်ာက္ေရး အလုပ္႐ံု ေဆြးေႏြးပြဲ" မွာ "ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈ ေလွ်ာ့ ခ်ေရး၊ ေရွ႕ဆက္ ေဆာင္ရြက္ရန္မ်ား" ဆိုတဲ့ စာတမ္း တေစာင္ တင္သြင္းခဲ့ပါတယ္၊ သူ႔ရဲ႕ စာပိုဒ္ေပါင္း ၉၇ ပုဒ္ရွိတဲ့ စာတမ္းမွာ စာပိုဒ္ အမွတ္ ၅၇ ကေန ၈၇ အထိ စာပိုဒ္ေပါင္း ၃၀ နဲ႔ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ့ လယ္ယာ စိုက္ပ်ိဳးေရး ကဏၰကို ဦးစားေပး တင္ျပသြားတာ ေတြ႔ရပါတယ္၊ သူ႔ရဲ႕တင္ျပခ်က္ေတြကေတာ့ လယ္ယာကဏၰကို ျမႇင့္တင္ျခင္းဟာ ဆင္းရဲ ႏြမ္းပါးမႈ ပေပ်ာက္ေရး အတြက္ အဓိက က်ေၾကာင္း အစခ်ီျပီး ဆန္စပါး စိုက္ပ်ိဳး ထုတ္လုပ္မႈကို ျပည္တြင္း ဖူလုံရုံမက ျပည္ပကို တိုးျမႇင့္တင္ပို႔ ေရာင္းခ်ႏိုင္ဖို႔၊ ကမ႓ာေပၚမွာ အဓိက ဆန္စပါး စိုက္ပ်ိဳး ထုတ္လုပ္ ေရာင္းခ်တဲ့ ႏိုင္ငံ အဆင့္ကို အေရာက္လွမ္းဖို႔၊ အဲဒီအတြက္ အစိုးရ ရဲ့မူဝါဒ ခ်မွတ္မႈ၊ ဝန္ၾကီးဌာန မ်ားရဲ့ အေကာင္အထည္ ေဖာ္မႈ၊ လယ္သမားမ်ားနဲ႔ ပုဂၢလိက ကုမၸဏီမ်ားရဲ့ အခန္းကဏၰ၊ တိက် မွန္ကန္တဲ့ စာရင္းဇယားမ်ား ျပဳစုမႈ၊ လယ္သမားမ်ားကို အခြင့္အေရး အေကာင္းဆုံး ဖန္တီးေပးဖို႔နဲ႔ ေစ်းကြက္ အသစ္ေတြ ရွာေဖြဖို႔၊ ေျမယာ ပိုင္ဆိုင္မႈေတြကို ျပင္ဆင္ဖို႔ စသျဖင့္ အၾကံျပဳ ထားတာေတြ႔ရပါတယ္၊ အျခား စီးပြါးေရး အၾကံေပးမ်ား ကလဲ စာတမ္းေတြ တင္ၾက၊ ေဆြးေႏြး ၾကပါတယ္၊ ဒါေပမည့္ သူတို႔ရဲ့ စာတမ္းေတြက ဦးျမင့္ ရဲ့စာတမ္းလို လူထုၾကားထဲ ေရာက္မလာတဲ့ အတြက္ ဘာေတြ အၾကံျပဳတယ္ ဆိုတာ မသိႏိုင္ပါ။

ဒါေပမည့္လဲ ေဒါက္တာဦးျမင့္ရဲ့ စာတမ္းမွာ ဧရာဝတီျမစ္ၾကီးရဲ့ အေရးၾကီးမႈ အေၾကာင္း တလုံးမွ မပါတာ ေတြ႔ရပါတယ္၊ ျမန္မာႏိုင္ငံ မွာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈ ေလွ်ာ့ခ်ေရး၊ ပေပ်ာက္ေရး အတြက္ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ့ အဓိက စီးပြါးေရးျဖစ္တဲ့ လယ္ယာကဏၰကို ျမႇင့္တင္ရမယ္၊ ကမ႓ာ့ ဆန္အထြက္ဆုံး ႏိုင္ငံျဖစ္ေအာင္ ၾကိဳးစားရမယ္၊ လယ္သမားေတြ အတြက္ အက်ိဳးစီးပြါးေတြ ဖန္တီးေပးရမယ္ ဆိုတာ မွန္ကန္ တဲ့ အၾကံျပဳခ်က္ပါ။ ဒါေပမည့္ အဲဒီ လယ္ယာ စိုက္ပ်ိဳးေရး လုပ္ငန္းရဲ့ အဓိက အားထားရာ၊ ဧရာဝတီျမစ္ၾကီး ကို ဘယ္လို ကာကြယ္ သင့္တယ္၊ ေစာင့္ေရွာက္သင့္တယ္ ဆိုတာေတြ တလုံးတပါဒမွ ေဆြးေႏြး၊ အၾကံေပးတာ မေတြ႔ပါ၊ က်ေနာ္က ဆရာ ဦးျမင့္လို စီးပြါးေရး ပညာရွင္ မဟုတ္ေပမည့္ ဧရာဝတီကို မကယ္တင္၊ မကာကြယ္ ၊ မထိန္းသိမ္းပဲနဲ႔ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈ ပေပ်ာက္ဖို႔ မေျပာနဲ႔၊ ေလ်ာ့က်ေအာင္ ေတာင္လုပ္ႏိုင္မွာ မဟုတ္ဘူးလို႔ ေျပာခ်င္ပါတယ္၊ ဧရာဝတီ ျမစ္ၾကီးမ်ား ျမစ္ဝါျမစ္လို ေသဆုံး သြားခဲ့ရင္ က်ေနာ္တို႔ ျပည္သူေတြဟာ ကုန္းေကာက္စရာေတာင္ ရွိမွာ မဟုတ္ေတာ့ဘူးလို႔လဲ ေျပာခ်င္ပါတယ္၊ ဒါေၾကာင့္လဲ ဆရာဦးျမင့္ အပါ အဝင္ ပညာရွင္မ်ားက ျမန္မာ စစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြ ကို ျမစ္ဆုံ ဆည္တည္ေဆာက္ေရး စီမံကိန္းၾကီးကို ရပ္တန္႔ဖို႔ ရဲရဲတင္းတင္း တာဝန္သိသိ ေျပာသင့္တယ္လို႔ ေတာင္းဆို ခ်င္ပါတယ္။

မၾကာခင္မွာ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈ ပေပ်ာက္ေရး ေဆြးေႏြးပြဲကို ေနျပည္ေတာ္မွာ ထပ္မံ က်င္းပဦးမယ္၊ အဲဒီ ေဆြးေႏြးပြဲကို ေဒၚေအာင္ဆန္း စုၾကည္နဲ႔ ႏိုင္ငံေရး ပါတီမ်ားက ကိုယ္စားလွယ္မ်ားကိုလဲ ဖိတ္ၾကားမယ္လို႔ ၾကားသိရ ပါတယ္၊ ဒီတခါျဖင့္ တာဝန္ရွိသူမ်ားက တာဝန္ သိသိနဲ႔ ဧရာဝတီ ျမစ္ၾကီးကို ကယ္တင္ေရး၊ ကာကြယ္ေရး ရဲရဲရင့္ရင့္ ေဆြးေႏြး ၾကလိမ့္မယ္လို႔ ေမွ်ာ္လင့္မိပါရဲ့။

(၅) တာဝန္သိသူမ်ားက ေျပာေနၾကျပီ
တာဝန္ရွိသူေတြက မေျပာၾကေသးေပမည့္ တာဝန္သိသူမ်ားကေတာ့ ေျပာေနၾကပါျပီ၊ ဒီကေန႕ ျမန္မာႏိုင္ငံ တြင္းက လစဥ္ထုတ္၊ အပါတ္စဥ္ထုတ္ မဂၢဇင္းေတြ၊ ဂ်ာနယ္ေတြ မွာ ဧရာဝတီျမစ္ၾကီးရဲ့ တန္ဘိုး ၾကီးမားမႈနဲ႔ ဧရာဝတီျမစ္ၾကီး မပ်က္ဆီးေအာင္ ထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေရွာက္ရမည့္ တာဝန္ေတြကို ပညာရွင္ေတြ၊ စာေရးဆရာေတြ၊ ကဗ်ာဆရာေတြ၊ ကာတြန္းဆရာေတြ က အင္တာဗ်ဴးေတြ၊ ေဆာင္းပါးေတြ၊ ဝတၳဳေတြ၊ ကဗ်ာေတြ၊ ကာတြန္းေတြ နဲ႔ တင္ျပ ေဆြးေႏြး ေနၾကပါျပီ၊ စာမဘတ္တဲ့ စစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြ မသိၾကရင္ ေတာင္မွ စာဘတ္တဲ့ ျပည္သူေတြ သိနားလည္ ေနၾကပါျပီ၊ တခ်ိဳ႕ စာေရးဆရာေတြက စာေပ ေဟာေျပာပြဲေတြမွာ လူထုကို ဧရာဝတီ ျမစ္ၾကီးရဲ့ အတိဒုကၡေတြ အေၾကာင္း ရဲရဲတင္းတင္း ေဟာေျပာ ေနၾကပါျပီ၊ အဲဒီ ပုဂိၢဳလ္မ်ားရဲ့ တာဝန္သိမႈ နဲ႔ တာဝန္ယူမႈကို ေက်းဇူး တင္မိျပီး အဲဒီလို တာဝန္သိသူေတြ မ်ားလာဖို႔၊ လူထုရဲ့ သိနားလည္မႈကေန အင္အားအျဖစ္ ေျပာင္းလဲျပီး ဧရာဝတီကို ကာကြယ္ ႏိုင္ၾကဖို႔ ေမွ်ာ္လင့္မိပါရဲ့။

အဲဒီ တာဝန္သိသူေတြရဲ့ တင္ျပမႈေတြထဲက တခုကို မွ်ေဝခ်င္ပါတယ္၊ အဲဒါက ထင္ရွားတဲ့ စာေရးဆရာ၊ ကဗ်ာဆရာ ေမာင္စိန္ဝင္း (ပုတီးကုန္း) ရဲ့ ေဟာေျပာခ်က္ပါ၊ မဂလၤာဒုံျမိဳ႕နယ္မွာ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္ ေမလ ၁၅ ရက္ေန႔မွာ က်င္းပတဲ့ စာေပ ေဟာေျပာပြဲ တခုမွာ ေျပာခဲ့တာလို႔ သိရပါတယ္၊ အဲဒီေဟာေျပာပြဲမွာ ဆရာ ေမာင္စိန္ဝင္း က ဧရာဝတီျမစ္ၾကီး အေၾကာင္း ကဗ်ာ ႏွစ္ပုဒ္နဲ႔ တင္ျပခဲ့ပါတယ္။
ဆရာေမာင္စိန္ဝင္း က ကခ်င္ျပည္နယ္က ဧရာဝတီျမစ္ဆံု ေဒသကို လြန္ခဲ့တဲ့ ၁၅ႏွစ္ (၁၉၉၆ ထင္ပါတယ္) ေလာက္က ေရာက္ဘူး ခဲ့တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္၊ အဲဒီမွာ ျမစ္ဆုံရဲ့ အလွအပကို သူခံစား ၾကည္ႏူးျပီး သူ႔အကိုရဲ့ တိုက္တြန္းမႈနဲ႔ ကဗ်ာတပုဒ္ကို တထိုင္ထဲ စပ္မိပါသတဲ့၊ အဲဒီ ကဗ်ာရဲ့ ေခါင္းစဥ္က "အင္ခိုင္မြန္ ရဲ့ ေျခရင္းမွာ" တဲ့၊ အင္ခိုင္မြန္ ဆိုတာက ေမခ နဲ႕ မလိခ ဆံုတဲ့ ေနရာမွာ မားမားၾကီး တည္ရွိေနတဲ့ ေတာင္တန္းၾကီးရဲ့ အမည္ပါ၊ သူ႔ကဗ်ာ ကို ဆရာေမာင္စိန္ဝင္းက ဒီလို ရြတ္ျပပါတယ္....

"အင္ခိုင္မြန္ ရဲ့ ေျခရင္းမွာ"
ေမခ နဲ႔ မလိခ
ဆုံမိၾက ဒီမွာ။
သံေယာဇဥ္ ျမစ္ဆံုျဖစ္
ခ်စ္ၾကေသာအခါ၊
သမုဒယ ျမစ္ႏွစ္စင္းရဲ့
ခ်စ္ျခင္းဖြဲ႔ အလကၤာ
ဧရာဝတီ ရယ္လို႔ျဖစ္၊
ကမ႓ာတည္သ၍
ျမန္မာျပည္ေဟ့ ရယ္လို႔ ေႂကြးေၾကာ္ျပီး
စီးေနမည့္ ျမစ္။။။

ကဗ်ာဆရာက ဧရာဝတီျမစ္ၾကီးကို "ကမ႓ာတည္သ၍ ျမန္မာျပည္ေဟ့ရယ္လို႔ ေႂကြးေၾကာ္ျပီး စီးေနမည့္ျမစ္" လို႔ ရဲရဲ ဝင့္ဝင့္ တင္စား ခဲ့ပါတယ္၊ လြန္ခဲ့တဲ့ ၁၅ႏွစ္ ကပါ၊ ကဗ်ာဆရာက ဆက္ေျပာျပပါတယ္၊ ရသစာေပ တခုရဲ့ တန္ဘိုးကို အခ်ိန္ကာလနဲ႔ ေဒသေပၚမွာ ယွဥ္ျပီး အခ်ိန္တိုင္းမွာ၊ ေဒသတိုင္းမွာ မွန္မွ ေကာင္းတယ္လို႔ ဆုံးျဖတ္ရတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္၊ လြန္ခဲ့တဲ့ ၁၀ ႏွစ္က ေရးထားတဲ့ စာ တပုဒ္၊ ကဗ်ာ တပုဒ္ဟာ ဒီေန႔ေခတ္နဲ႔ မကိုက္ညီေတာ့ဘူး ဆိုရင္ အဲဒီစာဟာ ေကာင္းတယ္လို႔ မေခၚႏိုင္ဘူးတဲ့၊ အဲဒီလို ေျပာျပီး ကဗ်ာ ဆရာက ဝမ္းနည္းေၾကကြဲစြာ ညီးတြားပါတယ္၊ "က်ေနာ့္ကဗ်ာဟာ မေကာင္းေတာ့ပါဘူး" တဲ့။ မႏွစ္က (၂၀၁၀ ခုႏွစ္) ျမစ္ဆုံကို သူ တေခါက္ ထပ္ေရာက္ပါသတဲ့။ အဲဒီအခ်ိန္မွာေတာ့ သူ႔ရဲ့ "ကမ႓ာတည္သ၍ ျမန္မာျပည္ေဟ့ရယ္လို႔ ေႂကြးေၾကာ္ျပီး စီးေနမည့္ျမစ္" ၾကီးဟာ ေနာက္တႏွစ္ေတာင္မွ ခံပါဦးမလားလို႔ သူ သံသယ ျဖစ္မိရပါတယ္… တဲ့။

ကဗ်ာဆရာက ဆက္ေျပာပါတယ္၊ ဧရာဝတီျမစ္ၾကီးဟာ ျမန္မာျပည္ရဲ့ အသက္ေသြးေၾကာ ပါတဲ့၊ ျပီးေတာ့ ေမးခြန္း ထုတ္ပါတယ္၊ အဲဒီ အသက္ ေသြးေၾကာၾကီး မရွိေတာ့ရင္ က်ေနာ္တို႔ ရွိႏိုင္ပါဦးမလား၊ ျမန္မာျပည္ၾကီး ဆက္လက္ ရွင္သန္ ႏိုင္ပါဦးမလား၊ အဲဒီ နာက်င္ ေၾကကြဲစိတ္နဲ႕ ကဗ်ာဆရာက ေနာက္ထပ္ ကဗ်ာတပုဒ္ ကို ေရးျပီး ရြတ္ဖတ္ျပပါတယ္၊ ကဗ်ာရဲ့ ေခါင္းစဥ္က "ျမစ္ေကာ" တဲ့။

"ျမစ္ေကာ"
ျမစ္မေကာေအာင္လို႔
သစ္ေတာတို႔ စိမ္းလမ္းရေပမည္၊
ေရေဝေတာေတြ ဆိုင္းစို႔စို႔
မိႈင္းညိဳ႕ညိဳ႕မႈံရီ၊
ခ်င္းတြင္း နဲ႔ ဧရာဝတီ
ေရျပာၾကည္သမွ် ျမန္မာ့ေသြးေဟ့၊
တေတာလုံးေျပာင္၊ တေတာင္လုံးလင္း
ျမစ္က်ဥ္းမွာ ေသာင္ေတြေပၚေတာ့
ေနာင္အရွည္မေမွ်ာ္ ျမန္မာေပ်ာက္ေအာင္လို႔
ကိုယ့္ေသြးကို ကိုယ္ျပန္ေသာက္ျပီလား
စိုးေၾကာက္ဖြယ္ အပ်က္သေဘာနဲ႔
ျမစ္ေကာမည့္ ေန႔။။။

က်ေနာ္တို႔ တိုင္းျပည္ရဲ့ သစ္ေတာၾကီးေတြ၊ အဘိုးတန္သတၱဳေတြ၊ ေက်ာက္မ်က္ ရတနာေတြ၊ သဘာဝ အရင္းအျမစ္ေတြ ကို ျမန္မာ စစ္ေခါင္းေဆာင္ ေတြက သူတို႔ရဲ့ အရွင္သခင္ တရုတ္ အစိုးရထံ ပဏၰာဆက္သ လာဘ္ထိုးပသ ေနခဲ့တာ ကုန္သေလာက္ ရွိေနပါျပီ၊ အခုထပ္ျပီး ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ့ အသက္ေသြးေၾကာ ဧရာဝတီျမစ္ၾကီးနဲ႔ အျခား ျမစ္ၾကီးေတြကိုပါ ျမန္မာ စစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြက တရုတ္ အစိုးရထံ လက္ညိႈးထိုး ေရာင္းစား လိုက္ပါျပီ၊ ဒါကို ကဗ်ာဆရာ ေမာင္စိန္ဝင္း က "ကိုယ့္ေသြးကို ကိုယ္ျပန္ေသာက္ျပီလား" လို႔ နာနာ က်င္က်င္ ညီးတြားရင္း ျမစ္ၾကီးေတြ ေကာေအာင္ လုပ္တာဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံ ပ်က္သုံးေအာင္ လုပ္တာပဲလို႔ ရဲရဲရင့္ရင့္ စြပ္စြဲလိုက္ တာပါ၊ ဆရာ ေမာင္စိန္ဝင္းလို ဧရာဝတီျမစ္ၾကီး ဘက္က အမွန္တရားကို ရဲရဲဝံ့ဝံ့ ေျပာရဲသူေတြ ပို၍ပို၍ မ်ားလာပါေစ၊ ဒီစကားေတြကို သက္ဆိုင္သူ အာဏာရွင္မ်ားလဲ ျပတ္ျပတ္သားသား ၾကားၾကျပီး အမွား ျပင္ႏိုင္ၾကပါေစ။

(ဆရာေမာင္စိန္ဝင္းရဲ့ ေဟာေျပာခ်က္ အျပည့္အစံုကို ဒီေနရာမွာ
http://www.4shared.com/audio/JhKO0JbZ/MgSeinWin_20110515_ThuTaRaThaS.html နားေထာင္ႏိုင္ပါတယ္၊)

(၆) ျမစ္ၾကီးနား၊ ငလ်င္ နဲ႔ စကၠန္႔ ၂၀
က်ေနာ္႕ရဲ့ ဇူလိုင္လ ၈ရက္ေန႔စြဲနဲ႔ ျဖန္႔ခ်ိခဲ့တဲ့ "ဧရာဝတီကို ကယ္တင္ၾကစို႕" စာတမ္းမွာ "ျမစ္ဆံုဆည္ဟာ စစ္ကိုင္းငလ်င္ ျပတ္ေရြ႕ ေၾကာၾကီးနဲ႔နီးလို႔ ငလ်င္မ်ားလႈပ္ခဲ့ရင္ ျမစ္ၾကီးနားျမိဳ႕ၾကီးတျမိဳ႕လုံး စကၠန္႕၂၀ အတြင္းမွာ ေရေအာက္နစ္ျမဳတ္သြားႏိုင္တယ္" လို႕ ပညာရွင္မ်ားရဲ့ သတိေပးခ်က္ကို တင္ျပခဲ့ပါတယ္၊ အဲဒီမွာ စကၠန္႕၂၀ ဆိုတာျဖင့္ မျဖစ္ႏိုင္၊ လြန္လြန္းျပီလို႔ ေဝဘန္ေဆြးေႏြးၾကတာ ေတြကို စာေရးဆရာတေယာက္ရဲ့ Face Book စာမ်က္ႏွာမွာေတြ႕ရပါတယ္၊ “ဒီလိုဆိုရင္ ေရဟာ တနာရီကို မိုင္ ၅၄၀၀ ေလာက္ႏႈံးနဲ႕ စီးဆင္းရမွာမို႕ မ်ားျပီထင္တယ္”လို႔ စာေရးဆရာက ဆိုပါတယ္၊တေယာက္ကက်ေတာ့ “မိနစ္ ၂၀ ကိုေျပာတာထင္တယ္၊ နဲနဲပိုေရး မိသြားတာမ်ားလား” လို႕ေျဖပါတယ္၊ တေယာက္ကက်ေတာ့ “အသံရဲ့ျမန္ႏႈံးကမွ တနာရီကို ၇၆၈မိုင္မို႕ ေရရဲ့အျမန္က အသံထက္ ၇ဆ ေက်ာ္ျမန္ေနျပီ”လို႕ ေထာက္ျပျပန္ပါတယ္၊ တခ်ိဳ႕ကေတာ့ “အမွားၾကီးတခုကို လက္ဆင့္ကမ္း ျဖန္႕ေဝလိုက္မိပါျပီ” ဆိုျပီး ေနာင္ တ ရေနၾကျပန္ပါတယ္၊ က်ေနာ္ကေတာ့ အံ့ဩမိပါတယ္၊ စကၠန္႕၂၀၊ မိနစ္ ၂၀၊ ၂နာရီ၊ နာရီ ၂၀ ဆိုတာက အဓိကမဟုတ္ပါ၊ ငလ်င္ ဒဏ္ေၾကာင့္ ဆည္ၾကီးျပိဳက်ျပီး ျမစ္ၾကီးနားျမိဳ႕ၾကီး ေရေအာက္ေရာက္ႏိုင္တယ္ဆိုတာကို သတိေပးျခင္းက အဓိကပါ၊ စကၠန္႕၂၀ ဆို တာကို သံသယျဖစ္လို႔ က်ေနာ္႕စာတမ္း တခုလုံးကို လက္မခံဘူး၊ မယံုဘူးဆိုရင္လဲ ရွိပါေစ၊ သစ္ပင္ တပင္ခ်င္းကို ေစ့ေစ့စပ္စပ္ လိုက္ၾကည့္ျပီး သစ္ေတာအုပ္ၾကီး တခုလုံးကို မျမင္သလို ျဖစ္ေနပါတယ္၊ စကၠန္႕၂၀ ဆိုတာကို သံသယျဖစ္ေဆြးေႏြးေနမည့္ အစား ျမစ္ၾကီးနားျမိဳ႕ၾကီး ေရေအာက္မေရာက္ေအာင္ ဘယ္လို အခ်ိန္မီ ကာကြယ္ၾကမလဲ ဆိုတာကို အေလးအနက္ေဆြးေႏြးၾက၊ တာဝန္ ယူေဆာင္ရြက္ၾကရင္ ဘယ္ေလာက္ ေကာင္းလိုက္မလဲ။

ဆည္ၾကီးျပိဳက်ဖို႕က ငလ်င္ေၾကာနဲ႕ နီးတာအျပင္ အျခားအေၾကာင္းရင္း ႏွစ္ရပ္ရွိပါေသးတယ္၊ မိုးအၾကီးအက်ယ္အဆက္မျပတ္ ရြာျပီး ျမစ္ေရၾကီးတဲ့အခါမွာလဲ ဆည္ထဲမွာထိန္းထားႏိုင္တဲ့ ေရပမာဏကို အလြန္အကြၽံေက်ာ္လြန္ျပီး ေရဖိအားဒဏ္မခံႏိုင္ပဲ ဆည္ က်ိဳးတတ္ပါတယ္၊ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္ ေမလမွာ မိုးအၾကီးအက်ယ္ရြာသြန္းလို႕ ျမစ္ၾကီးနားရဲ့ ေျမာက္ဘက္ ၁၀မိုင္ ေလာက္အကြာမွာရွိတဲ့ က်ိန္ခရန္ (Ching Hkrang) ဆည္ ျပိဳအက္ျပီး က်ိန္ခရန္ရြာ ေရလႊမ္းမိုးခံရျပီး လူ ၅ဦးေသဆုံးခဲ့ရပါတယ္၊ အဲဒီကာလမတိုင္ခင္ကလဲ ဝါေရွာင္ဆည္ၾကီး ျပိဳပ်က္ခဲ့ျပီးပါျပီ၊ ကခ်င္ျပည္နယ္မွာ အဲဒီလို မိုးသည္းထန္စြာရြာသြန္းျပီး ေမခ၊ မလိချမစ္ေရၾကီးျပီး ေရလႊမ္းမိုးမႈကို ၁၉၅၀၊ ၁၉၆၀၊ ၁၉၇၉၊ ၁၉၈၀၊ ၁၉၉၇၊ ၂၀၀၄၊ ခုႏွစ္မ်ားမွာ ေတြ႕ၾကဳံခဲ့ရျပီးပါျပီ၊ ၁၉၇၉ ခုႏွစ္ေရလႊမ္းမိုးမႈမွာ ျမစ္ၾကီးနားျမိဳ႕ တျမိဳ႕ လုံးနီးပါး ေရျမဳတ္ခဲ့ပါတယ္၊ ေနာက္တေၾကာင္းကေတာ့ တရုတ္ ဆည္မ်ားရဲ့ အရည္အေသြးညံ့ျဖင္းမႈေၾကာင့္ပါ၊ တရုတ္ျပည္မွာ ၁၉၇၅ ခုႏွစ္ ဩဂုတ္လမွာ ရွင္မန္တန္ (Shimantan) နဲ႕ ဘန္ေက်ာင္ (Banqiao) ဆည္ၾကီး ေတြ ျပိဳလဲေတာ့ အေဆာက္အအံု ၆ သန္းေက်ာ္ပ်က္ဆီး၊ လူ ၁၁သန္းေက်ာ္ အိုးအိမ္မဲ့ ျဖစ္ျပီး လူ ႏွစ္သိန္း ၄ေသာင္းေက်ာ္ ေသဆုံးခဲ့ရပါတယ္။

ဒီေတာ့ ျမစ္ဆံုဆည္ၾကီးျပိဳက်ဖို႕က မိုးၾကီးျပီး ျမစ္ေရလႊမ္းလို႔၊ ဆည္ရဲ့အရည္အေသြးညံ့ျဖင္းလို႔ နဲ႔ ငလ်င္လႈပ္လို႔ စတဲ့ အေၾကာင္း သုံးပါးထဲက တေၾကာင္းေၾကာင္းျဖစ္ေစ၊ႏွစ္ေၾကာင္းစံုလို႔ျဖစ္ေစ၊ သုံးေၾကာင္းစလုံးေပါင္းစံုလို႔ျဖစ္ေစ၊ ျဖစ္လာႏိုင္တဲ့ ကိစၥပါ၊ က်ိန္ခရန္ ဆည္၊ ဝါေရွာင္ဆည္မ်ားထက္ အဆေပါင္းမ်ားစြာ ၾကီးမားလွတဲ့ ဆည္ၾကီးမို႕ ဒီဆည္ၾကီး က်ိဳးပ်က္ခဲ့ရင္ျဖင့္ (စကၠန္႕၂၀ မွာျဖစ္ေစ၊ မိနစ္ ၂၀ မွာျဖစ္ေစ၊ ၂နာရီမွာျဖစ္ေစ) ဆည္ၾကီးေအာက္ေျခမလွမ္းမကမ္းက ျမစ္ၾကီးနားျမိဳ႕ၾကီး ေရေအာက္ေရာက္သြား႐ံုမက ေရထဲ ေမ်ာပါပ်က္စီးသြားမွာပါ။

DISSENT ဆိုတဲ့ စာေစာင္ ရဲ့ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္ေဆာင္းကူး/ေဆာင္းရာသီ ထုတ္ (AUTUMN/WINTER 2011) မွာ Melody Kemp ေရး တဲ့ KACHIN CAPERS ဆိုတဲ့ ေဆာင္းပါးမွာ၊ စာမ်က္ႏွာ ၃၂မွာ ေဟာဒီလို ေရးထားပါတယ္၊ “တကယ္လို႕မ်ား ကမ႓ာေျမၾကီးက ေရြ႕ လ်ားျပီး (ျမစ္ဆံု)ဆည္ျပိဳလဲခဲ့ရင္ ျမစ္ေအာက္ပိုင္းမွာတည္ရွိတဲ့ လူ တစ္သိန္း ခြဲေက်ာ္ေနထိုင္တဲ့ ကခ်င္ျပည္နယ္ရဲ့ ျမိဳ႕ေတာ္ၾကီးဟာ စကၠန္႕ ၂၀ အတြင္းမွာ ေပ်ာက္ဆုံး သြားလိမ့္ မယ္” (If the earth moves and the dam collapses, the downstream capital of Kachin State, a city of over 150,000, would disappear in 20 seconds.)၊ Melody Kemp က ဩစေၾတလ် လူမ်ိဳးစာ ေရးဆရာမ တေယာက္ျဖစ္ျပီး အာရွတိုက္မွာ အႏွစ္ ၂၀ေက်ာ္ေနထိုင္ေနသူျဖစ္ပါတယ္၊ သူမဟာ အင္မတန္ ဩဇာၾကီးမားတဲ့ အေမ ရိကန္ ပါတ္ဝန္းက်င္ဆိုင္ရာ သတင္းအဖြဲ႕အစည္း (U.S. Society for Environmental Journalism) ရဲ့ အဖြဲ႕ဝင္တေယာက္လဲ ျဖစ္ ပါတယ္။

(၇) အမ်ိဳးသားေရးလႈပ္ရွားမႈ
ဧရာဝတီကိုကယ္တင္ေရး၊ ျမစ္ဆံုဆည္တည္ေဆာက္ေရးကို ကန္႔ကြက္ဟန္႕တားေရးဟာ အမ်ိဳးသားေရးလႈပ္ရွားမႈၾကီးျဖစ္တယ္လို႕ က်ေနာ္ ေျပာခဲ့ပါတယ္၊ က်ေနာ္တို႕အားလုံး ညီညာဖ်ဖ် လႈပ္ရွားၾကမယ္ဆိုရင္ ဒီအမ်ိဳးသားေရးလႈပ္ရွားမႈၾကီးကေန ဧရာဝတီ ကို ကယ္တင္ႏိုင္ရုံ၊ ကာကြယ္ႏိုင္႐ံုမွ်မက က်ေနာ္တို႕ ႏိုင္ငံရဲ့ ဒီမိုကေရစီေရး၊ လူ႔အခြင့္အေရး၊ ျပည္တြင္းျငိမ္းခ်မ္းေရး နဲ႕ အမ်ိဳးသား ျပန္ လည္ သင့္ျမတ္ေရးေအာင္ပြဲမ်ားပါ ရရွိႏိုင္မယ္လို႕လဲ က်ေနာ္ ေလးေလးနက္နက္ယံုၾကည္ပါတယ္၊ ဒီလႈပ္ရွားမႈၾကီးကေန ႏိုင္ငံ တကာမွာ တရုတ္အစိုးရက ျမန္မာႏိုင္ငံကို ကိုလိုနီျပဳေနမႈ၊ ျမန္မာျပည္သူမ်ားရဲ့ အက်ိဳးစီးပြါးကို တိုက္႐ိုက္ဖ်က္ဆီးေနမႈေတြကို လူသိ ရွင္ၾကား ကန္႕ကြက္ရွုံ႕ခ်ႏိုင္ပါလိမ့္မယ္၊ ျမန္မာျပည္သူမ်ားရဲ့ မေက်နပ္မႈ၊ ႏိုင္ငံတကာမိသားစုၾကီးရဲ့ ေဝဘန္ ရွုံ႕ခ်မႈေတြေအာက္မွာ တရုတ္အစိုးရဟာ သူ႕ရဲ့ ျမန္မာျပည္သူမ်ားအေပၚအႏိုင္အထက္ျပဳက်င့္မႈကို ရပ္တန္႕လာႏိုင္ပါတယ္၊ ျပီးေတာ့လဲ ျပည္တြင္းမွာ ျပည္ သူေတြက၊ ဆရာေမာင္စိန္ဝင္းလို တာဝန္သိသူေတြက ျမန္မာစစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြကို "ကိုယ့္ေသြးကို ကိုယ္ျပန္မေသာက္ၾကဖို႕"၊ "အမိႏိုင္ငံရဲ့ အသက္ေသြးေၾကာကို ေရာင္းမစားဖို႕"၊ ပိုျပီး ရဲရဲရင့္ရင့္၊ က်ယ္က်ယ္ေလာင္ေလာင္ ေတာင္းဆိုဖိအားေပး ႏိုင္ၾကမယ္ ဆိုရင္ ျမန္မာစစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြလဲ သူတို႕ရဲ့ တရုတ္အစိုးရအေပၚ အလြန္အကြၽံမွီခိုေနရမႈေတြကို ျပန္လည္စဥ္းစားသုံးသတ္ျပီး ရွက္တတ္လာႏိုင္ပါတယ္၊ ဒီ ျမစ္ဆံုေရကာတာၾကီးကို ဆက္ေဆာက္ေနသ၍ ကခ်င္ျပည္သူမ်ား၊ ျမန္မာျပည္သူမ်ားရဲ့ ကန္႔ကြက္ရွုံ႕ ခ်မႉကို သူတို႔ ဆက္လက္ ရင္ဆိုင္ေနရမွာျဖစ္သလို ကခ်င္လြတ္ေျမာက္ေရးတပ္မေတာ္နဲ႔ ျဖစ္ေနတဲ့ စစ္ပြဲေတြကိုလဲ ရပ္တန္႔ႏိုင္မွာ မဟုတ္ပါ။

က်ေနာ္တို႕ရဲ့ ဧရာဝတီ ကာကြယ္ေရး အမ်ိဳးသားလႈပ္ရွားမႈၾကီးက ျမန္မာစစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြကို တရုတ္ သစၥာခံျပီး တရုတ္ လိုသမွ် ေပးေနရတာထက္ ျမန္မာႏိုင္ငံသား အခ်င္းခ်င္း မေက်လည္မႈေတြကို ျငိမ္းခ်မ္းစြာ ေဆြးေႏြး ညွိႏိႈင္း ေျဖရွင္းၾကရင္ တရုတ္ အပါအဝင္ ဘယ္ႏိုင္ငံျခား အစိုးရကိုမွ ေၾကာက္မေနရပဲ ဂုဏ္သိကၡာရွိရွိ၊ "ကမ႓ာတည္သ၍၊ ျမန္မာျပည္ ေဟ့ရယ္လို႔ ေႂကြးေၾကာ္ျပီး" ရပ္တည္ႏိုင္မွာ ျဖစ္ေၾကာင္း သိျမင္ လာေစႏိုင္မွာ ျဖစ္ေၾကာင္းပါ၊ ၊။

ေလးစားစြာ
ေအာင္ဒင္
ဩဂုတ္ ၂၊ ၂၀၁၁